O krok od mundialu - wielkie podsumowanie
Maskotki, piłki, ale też najstarsi trenerzy i najwyższe zwycięstwa. Kto dostał najwięcej czerwonych kartek, a kto najczęściej sędziował? Poniżej mundial w pigułce. Przed turniejem w Brazylii - lektura obowiązkowa.
23 kategorie, prawie 85 lat historii - od Urugwaju po Brazylię. Wszystko zebrane w jedną całość. Znajdą się i polskie akcenty, bo jakżeby mogło ich zabraknąć? Startujemy.
Maskotki, czyli od Williego do Fuleco
Maskotką brazylijskiego mundialu będzie pancernik kulowaty, któremu kibice w głosowaniu nadali imię Fuleco.
Do wyboru kibice mieli trzy imiona: Fuleco, tj. połączenie słów futebol - piłka nożna i ecologia - ekologia, Amijubi od amizade - przyjaźń i jubilo - wielka radość oraz Zuzeco nazwiązujące do azul - niebieski i ecologia - ekologia.
Niemal połowa głosujących poparła pierwszą propozycję.
Pancerniki kulowate, po portugalsku nazywa się tatu-bola (w nawiązaniu do piłki), gdyż w chwili zagrożenia zwijają się w kłębek. Występują tylko na terenie Brazylii. We wstępnym wyborze maskotki wyprzedziły pumę, papugę arę oraz Saci - postać z lokalnego folkloru.
Po raz pierwszy piłkarskiemu mundialowi maskotka towarzyszyła w Anglii w 1966 roku. Robił za nią wówczas lew Willie. 40 lat później w Niemczech "król zwierząt" znów zagrał główną rolę - tym razem nosił imię "Goleo". Natomiast w 2010 roku w RPA na symbol wybrano lamparta Zakumi.
Maskotki piłkarskich MŚ:
1966 - Willie; lwiątko w brytyjskim stroju piłkarskim
1970 - Juanito; chłopiec w sombrero z nogą opartą na piłce
1974 - Tip i Tap; para urwisów w strojach piłkarskich
1978 - Gaucho (lub Gauchito); chłopiec w kapeluszu pasterskim z piłką
1982 - Naranjito; hiszpańska pomarańczka
1986 - Pique; stylizowany owoc meksykańskiego chili
1990 - Ciao; postać piłkarza-arlekina, sformowanego z kolorowych klocków (z piłką zamiast głowy)
1994 - Striker; napastnik, projekt grupy plastyków z firmy Walta Disneya
1998 - Footix; francuski kogut z futbolówką w ręku, z napisem na koszulce "France-98"
2002 - Ato, Nik i Kaz (wspólnie nazywani The Spheriks) - trzy kosmiczne postacie przybyłe z Atmozone. Ato - najwyższy - symbolizował trenera, a Nik i Kaz jego podpiecznych/piłkarzy
2006 - Goleo VI; lew nazwany od słów "Go leo, go", czyli naprzód lwie!
2010 - Zakumi; leopard w spodenkach
2014 - Fuleco; pancernik kulowaty, którego imię stanowi połączenie słów: futebol - piłka nożna i ecologia - ekologia.
Piłki, czyli od skóry z dętką do Brazuki
Brazuca, oficjalna piłka brazylijskiego mundialu, waży tylko 437 gramów, a jej barwny wzór, do którego wykorzystano m.in. kolory niebieski, zielony i czerwony, układa się tak, że przypomina popularne w Brazylii bransoletki życzeń (fita do Senhor do Bonfim da Bahia) oraz nawiązuje do energii prezentowanej przez mieszkańców tego kraju.
Nazwę wybrali w 2012 roku kibice podczas internetowego głosowania. Brazuca to termin używany w slangu, którym w żartobliwym tonie Brazylijczycy określają samych siebie.
Piłka ta jest najbardziej sprawdzoną w historii mundialu. W testach, które trwały ponad dwa i pół roku, wziąło udział 600 zawodników i 30 drużyn z 10 krajów na trzec kontynentach. By poprawić przyczepność, stabilność i aerodynamikę zdecydowano się "złożyć" ją zaledwie z sześciu paneli-łatek i zmieniono strukturę powierzchni.
Na przykładzie piłek przygotowywanych na potrzeby mundiali widać technologiczny postęp. W pierwszych mistrzostwach świata, w 1930 roku w Urugwaju, grano piłką skórzaną, która była wypełniona dętką.
Skórzana piłka używana była także w chilijskich MŚ w 1962 r. Dla wielu kibiców była wówczas bezimienna. Ot, piłka do gry.
W 1970 r. organizatorzy mundialu postanowili pozbawić ją anonimowości. Pojawiła się nazwa Telstar, a zszyta 32 szwami piłka stała się bardziej widoczna - za sprawą wymogów telewizji. Na mundialu w Niemczech w 1974 roku drużyny miały do dyspozycji dwie piłki - biało-czarnego Telstara i białą wersję Telstar Chile.
W 1978 roku w Argentynie nie mogło być innej piłki niż Tango. Była od poprzedniczek bardziej odporna na wodę, a jej wizualną oprawę stanowiło 20 trójkątów wpisanych w 12 kół. Tango Espana w 1982 roku - to zmodernizowany model piłki argentyńskiej, jednak jeszcze bardziej wodoodporny. Meksyk w 1986 roku dysponował piłką Azteca, ze względu na specyfikę geograficzną kraju, po raz pierwszy wyprodukowaną z tworzyw syntetycznych. Miała być bardziej przydatna do gry na znacznych wysokościach, jeszcze bardziej odporna na wodę.
W 1990 roku Włosi postawili na czarny poliuretan, nakładany warstwami. Questra to piłka, jaką grano w 1994 roku na stadionach USA, szybsza i podobno ułatwiająca kontrolę poczynań gracza. Cztery lata później syntetyczna pianka pozwoliła Francuzom na posługiwanie się wielokolorową piłką o oczywistej nazwie Tricolore. Podczas MŚ w Korei Płd. i Japonii spotkania rozgrywano piłką Fevernova, w porównaniu z poprzednią wzbogaconą w produkcji nowymi technologiami.
Osiem lat temu w Niemczech przyszedł czas "ducha drużyny", czyli Teamgeist. Ma być produktem najnowszej generacji. To piłka, która po raz pierwszy została pozbawiona szwów, a organizatorzy mistrzostw chwalili się, że jest "najbardziej okrągłą piłką świata".
Kolorystyka piłki - biało-czarna - związana była z barwami reprezentacji Niemiec, zaś dodatkowy kolor złoty - na finał - odnosił się do 18-karatowego Pucharu Świata, o który walczą uczestnicy mundialu. Na piłce umieszczono elementy w kształcie śmigła i turbiny. Po raz pierwszy w historii zastosowano w niej nowatorską konfigurację 14, a nie ponad 30 paneli, co pozwoliło na uzyskanie niespotykanej wcześniej gładkości i idealnej kulistości piłki.
Cztery lata temu uczestnicy MŚ kopali Jabulani. Składała się tylko z ośmiu "łatek", ale za to było na niej aż 11 kolorów, inspirowanych barwami RPA. Tyle wykorzystanych barw symbolizuje też skład futbolowej drużyny, ale także liczbę oficjalnych języków używanych w kraju-gospodarzu poprzedniego mundialu oraz afrykańskich społeczności zamieszkujących ten kraj.
Jabulani" w języku Zulu oznacza "świętować", "bawić się", "celebrować".
Począwszy od 1970 roku wszystkie piłki na MŚ przygotował Adidas.
Nazwy piłek używanych w MŚ od 1970 roku:
1970, Meksyk - Telstar
1974, RFN - Telstar
1978, Meksyk - Tango
1982, Hiszpania - Tango
1986, Meksyk - Azteca
1990, Włochy - Etrusco Unico
1994, USA - Questra
1998, Francja - Tricolore
2002, Japonia/Korea Płd. - Fevernova
2006, Niemcy - Teamgeist
2010, RPA - Jabulani
2014, Brazylia - Brazuca
Wyeliminowani, choć nie przegrali
Francja osiem lat temu na boiskach w Niemczech i Włochy w 1990 roku przed własną publicznością nie zdobyły tytułu mistrza świata w piłce nożnej, choć w turnieju finałowym nie przegrały żadnego z siedmiu meczów.
Łącznie 17-krotnie zdarzyło się, że zespół odpadł z mundialu nie przegrywając żadnego spotkania, a o jego losie zdecydowały rzuty karne.
Drużyny wyeliminowane z MŚ bez porażki
(mecze, w których dochodziło do serii rzutów karnych, traktowane są jako zakończone remisem):
1974 - Szkocja; 3 mecze bez porażki
1978 - Brazylia; 7 meczów
1982 - Kamerun; 3 mecze
1982 - Anglia; 5 meczów
1986 - Meksyk, 5 meczów
1986 - Brazylia, 5 meczów
1990 - Anglia, 6 meczów
1990 - Włochy, 7 meczów1998 - Belgia, 3 mecze
1998 - Włochy, 5 meczów
1998 - Holandia, 6 meczów
2002 - Irlandia, 4 mecze
2002 - Hiszpania, 5 meczów
2006 - Szwajcaria, 4 mecze
2006 - Argentyna, 5 meczów
2006 - Anglia, 6 meczów
2006 - Francja, 7 meczów
22 razy decydowały karne
Spośród 772 spotkań, jakie rozegrano dotychczas w piłkarskich mistrzostwach świata, w 22 rozstrzygnięcie nastąpiło w serii rzutów karnych.
Pierwszy taki przypadek miał miejsce na mundialu w 1982 roku, kiedy reprezentacja RFN w półfinale pokonała Francję 5-4. Po regulaminowych 90 minutach był remis 1:1, a po dogrywce 3:3.
Z kolei ostatnio konkurs jedenastek wyłonił zwycięzcę w ćwierćfinale MŚ cztery lata temu w RPA, w którym zmierzyły się Urugwaj i Ghana. Zespół z Ameryki Południowej wygrał 4-2.
Mecze piłkarskich MŚ rozstrzygnięte w rzutach karnych
(kolejno: data, rywale, faza turnieju, wynik po 90 minutach, po dogrywce i końcowy):
1) 08.07.1982 RFN - Francja półfinał 1:1 3:3 5-4
2) 21.06.1986 Brazylia - Francja ćwierćfinał 1:1 3:3 3-4
3) 21.06.1986 RFN - Meksyk ćwierćfinał 0:0 0:0 4-1
4) 22.06.1986 Hiszpania - Belgia ćwierćfinał 1:1 1:1 4-5
5) 25.06.1990 Irlandia - Rumunia 1/8 finału 0:0 0:0 5-4
6) 30.06.1990 Jugosławia - Argentyna ćwierćfinał 0:0 0:0 2-3
7) 03.07.1990 Włochy - Argentyna półfinał 1:1 1:1 3-4
8) 04.07.1990 RFN - Anglia półfinał 1:1 1:1 4-3
9) 05.07.1994 Meksyk - Bułgaria 1/8 finału 1:1 1:1 1-3
10) 10.07.1994 Rumunia - Szwecja ćwierćfinał 1:1 2:2 4-5
11) 17.07.1994 Brazylia - Włochy finał 0:0 0:0 3-2
12) 30.06.1998 Argentyna - Anglia 1/8 finału 2:2 2:2 4-3
13) 03.07.1998 Włochy - Francja ćwierćfinał 0:0 0:0 3-4
14) 07.07.1998 Brazylia - Holandia półfinał 1:1 1:1 4-2
15) 16.06.2002 Hiszpania - Irlandia 1/8 finału 1:1 1:1 3-2
16) 22.06.2002 Hiszpania - Korea Płd. ćwierćfinał 0:0 0:0 3-5
17) 26.06.2006 Szwajcaria - Ukraina 1/8 finału 0:0 0:0 0-3
18) 30.06.2006 Niemcy - Argentyna ćwierćfinał 1:1 1:1 4-2
19) 01.07.2006 Anglia - Portugalia ćwierćfinał 0:0 0:0 1-3
20) 09.07.2006 Włochy - Francja finał 1:1 1:1 5-3
21) 29.06.2010 Paragwaj - Japonia 1/8 finału 0:0 0:0 5-3
22) 02.07.2010 Urugwaj - Ghana ćwierćfinał 1:1 1:1 4-2
Rehhagel najstarszym trenerem w historii
Były selekcjoner reprezentacji Grecji Otto Rehhagel jest najstarszym trenerem w historii piłkarskich mistrzostw świata. W dniu meczu z Argentyną (0:2) 22 czerwca 2010 roku miał 71 lat i 317 dni.
Wcześniej miano najstarszego na mundialu należało do Włocha Cesare Maldiniego, który w ostatnim meczu Italii w 2002 roku Japonii i Korei Płd. liczył 70 lat i 131 dni.
Z kolei najmłodszym trenerem, który poprowadził drużynę w turnieju finałowym MŚ, był Argentyńczyk Juan Jose Tramutola. W pierwszym spotkaniu z Francją na mundialu w 1930 roku liczył zaledwie 27 lat i 267 dni.
Najmłodsi i najstarsi trenerzy na piłkarskich MŚ:
najmłodsi
---------
27 lat i 267 dni - Juan Jose Tramutola (Argentyna, 1930)
29 lat i 77 dni - Gyorgi Orth (Węgry, 1930)
30 lat i 130 dni - Josef Cejo (Czechosłowacja, 1954)
najstarsi
---------
71 lat i 317 dni - Otto Rehhagel (Niemcy/Grecja, 2010)
70 lat i 131 dni - Cesare Maldini (Włochy, 2002)
68 lat i 211 dni - Otto Pfister (Niemcy/Togo, 2006)
67 lat i 334 dni - Luis Aragones (Hiszpania, 2006)
Najwyższe zwycięstwa
Trzy razy w turniejach finałowych piłkarskich mistrzostw świata zanotowano zwycięstwo różnicą dziewięciu goli. Dwa z nich należą do reprezentacji Węgier, która w 1954 roku rozgromiła Koreę Południową 9:0, a w 1982 roku zwyciężyła Salwador 10:1.
Wynikiem 9:0 zakończyło się też spotkanie w 1974 roku między Jugosławią a Zairem.
Trzy razy w historii mundialu zanotowano wynik 8:0. Z kolei jedną z kilku wygranych 7:0 może się pochwalić Polska, która w takich rozmiarach uporała się z Haiti w MŚ 1974 roku.
Najwyższe zwycięstwa w MŚ 1930-2010:
1934 Włochy - USA 7:1
1938 Szwecja - Kuba 8:0
Węgry - Indie Holenderskie 6:0
1950 Brazylia - Szwecja 7:1
Urugwaj - Boliwia 8:0
1954 Urugwaj - Szkocja 7:0
Węgry - Korea Południowa 9:0
Turcja - Korea Południowa 7:0
1970 Urugwaj - Izrael 6:0
1974 Polska - Haiti 7:0
Jugosławia- Zair 9:0
1978 Argentyna - Peru 6:0
RFN - Meksyk 6:0
1982 Węgry - Salwador 10:1
1986 ZSRR - Węgry 6:0
2002 Niemcy - Arabia Saudyjska 8:0
2006 Argentyna - Serbia i Czarnogóra 6:0
2010 Portugalia - Korea Północna 7:0
Najwięcej widzów w USA
Rekordowy pod względem publiczności, która zjawiła się na stadionach, był piłkarski mundial w 1994 roku w Stanach Zjednoczonych. Każdy mecz oglądało średnio 68 991 widzów. Największa była także łączna liczba kibiców, którzy zasiedli na trybunach podczas wszystkich spotkań - 3 587 538.
Najmniej widzów średnio na jednym meczu zjawiło się w 1938 roku na turnieju we Francji - 20 898.
64 spotkania ostatnich mistrzostw świata, w RPA w 2010 roku, oglądało łącznie 3 178 856 widzów. Średnio każdy mecz widziało na stadionie 49 670 kibiców.
Średnia widzów na poszczególnych turniejach finałowych:
1930, Urugwaj: 28 538
1934, Włochy: 21 058
1938, Francja: 20 898
1950, Brazylia: 47 394
1954, Szwajcaria: 34 229
1958, Szwecja: 25 880
1962, Chile: 27 911
1966, Anglia: 50 036
1970, Meksyk: 50 124
1974, Niemcy: 47 969
1978, Argentyna: 40 800
1982, Hiszpania: 40 571
1986, Meksyk: 46 019
1990, Włochy: 48 388
1994, USA: 68 991
1998, Francja: 43 517
2002, Korea Płd/Japonia: 42 268
2006, Niemcy: 52 491
2010, RPA: 49 670
Debiutanci
Bośnia i Hercegowina będzie jedyną drużyną, która w rozpoczynającym się mundialu, zadebiutuje w imprezie tej rangi.
W dotychczasowych turniejach finałowych debiutanci nie raz byli autorami niespodzianek.
Tak było m.in. w 1998 roku, gdy Chorwacja zajęła trzecie miejsce, przegrywając w półfinale z późniejszym mistrzem Francją. Przed 12 laty na boiskach Korei Płd. i Japonii sprawcą sensacji był Senegal, który w meczu otwarcia pokonał 1:0 broniącą tytułu ekipę francuską.
Z kolei cztery lata temu w RPA w decydującym o awansie do 1/8 finału meczu fazy grupowej debiutująca w MŚ Słowacja wygrała z Włochami 3:2 i obrońcy tytułu musieli wracać do domu.
Zespoły debiutujące w poszczególnych MŚ:
1930 (13): Argentyna, Belgia, Boliwia, Brazylia, Chile, USA, Francja, Meksyk, Paragwaj, Peru,
Rumunia, Urugwaj, Jugosławia
1934 (10): Niemcy, Austria, Egipt, Hiszpania, Węgry, Włochy, Holandia, Szwajcaria, Szwecja,
Czechosłowacja
1938 (4): Antyle Holenderskie, Kuba, Norwegia, Polska
1950 (1): Anglia
1954 (3): Korea Płd., Szkocja, Turcja
1958 (3): Irlandia Płn., ZSRR, Walia
1962 (2): Bułgaria, Kolumbia
1966 (2): Korea Płn., Portugalia
1970 (3): Izrael, Maroko, Salwador
1974 (4): Australia, Haiti, NRD, Zair
1978 (2): Iran, Tunezja
1982 (5): Algieria, Kamerun, Honduras, Kuwejt, Nowa Zelandia
1986 (3): Kanada, Dania, Irak
1990 (3): Kostaryka, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Irlandia 1994 (3): Arabia Saudyjska, Grecja, Nigeria
1998 (4): RPA, Chorwacja, Jamajka, Japonia
2002 (4): Chiny, Ekwador, Senegal, Słowenia
2006 (6): Angola, Wybrzeże Kości Słoniowej, Ghana, Togo, Trynidad i Tobago, Ukraina
2010 (1): Słowacja
2014 (1): Bośnia i Hercegowina
Osiągnięcia obrońców tytułu
Tylko dwukrotnie udała się obrona tytułu mistrza świata w piłce nożnej - Włochom w 1938 roku i Brazylijczykom w 1962 roku.
W 20. edycji turnieju, która 12 czerwca rozpocznie się w Brazylii, o dołączenie do tego grona walczyć będą Hiszpanie.
Czterokrotnie zdarzyło się natomiast, że obrońca tytułu odpadł już w pierwszej fazie kolejnego mundialu.
Po raz pierwszy taka sytuacja miała miejsce w 1950 roku w Urugwaju, kiedy Włosi odpadli po fazie grupowej. Swój "wyczyn" powtórzyli cztery lata temu w RPA.
W 1966 roku do ćwierćfinału nie zdołali awansować Brazylijczycy, którzy w grupie musieli uznać wyższość Węgrów i Portugalczyków. 36 lat później w Japonii i Korei Płd. podobny szok przeżyli z kolei Francuzi.
rok zwycięzca obrońca tytułu
1930 Urugwaj -
1934 Włochy nie wziął udziału
1938 Włochy mistrz świata
1942 mundial się nie odbył
1946 mundial się nie odbył
1950 Urugwaj 7. miejsce (faza grupowa)
1954 Niemcy 4. miejsce
1958 Brazylia 4. miejsce
1962 Brazylia mistrz świata
1966 Anglia 11. miejsce (faza grupowa)
1970 Brazylia 8. miejsce (ćwierćfinał)
1974 Niemcy 4. miejsce
1978 Argentyna 6. miejsce (2. runda grupowa)
1982 Włochy 11. miejsce (2. runda grupowa)
1986 Argentyna 12. miejsce (1/8 finału)
1990 Niemcy 2. miejsce
1994 Brazylia 5. miejsce (ćwierćfinał)
1998 Francja 2. miejsce
2002 Brazylia 28. miejsce (faza grupowa)
2006 Włochy 5. miejsce (ćwierćfinał)
2010 Hiszpania 26. miejsce (faza grupowa)
Kartkowi rekordziści
159 czerwonych kartek pokazali sędziowie w meczach wszystkich piłkarskich mistrzostw świata. Najwięcej,11,ujrzeli Brazylijczycy.
Na czele klasyfikacji wszech czasów pod względem liczby otrzymanych żółtych kartek (wprowadzonych w 1970 roku) znajdują się Niemcy - 101.
Polscy piłkarze zostali ukarani 44 żółtymi kartkami, a jedyną czerwoną ujrzał w mundialu przed ośmioma laty w Niemczech Radosław Sobolewski.
Najwięcej czerwonych kartek w MŚ (159 od 1930):
1. Brazylia 11
2. Argentyna 10
3. Urugwaj 8
4. Kamerun 7
. Włochy 7
. Niemcy 7
. Holandia 7
8. Czechy/Czechosłowacja 6
. Meksyk 6
. Francja 6
11. Węgry 5
Jugosławia/Serbia 5
Portugalia 5
Najwięcej żółtych kartek w MŚ (od 1970 roku):
1. Niemcy 101
2. Argentyna 97
3. Włochy 88
4. Brazylia 82
. Holandia 82
6. Meksyk 62
Matthaeus grał najczęściej
Najwięcej meczów na mundialu rozegrał Lothar Matthaeus. W barwach rerezentacji Niemiec wystąpił w 25 spotkaniach. W czołówce tego zestawienia znajduje się dwóch Polaków - Władysław Żmuda, który ma w dorobku 21 meczów i Grzegorz Lato, który zanotował jedno spotkanie mniej.
19 razy na boisku w MŚ pojawił się urodzony w Polsce reprezentant Niemiec Miroslav Klose. Ma on także szansę zagrać na mundialu w Brazylii i awansować w zestawieniu.
Piłkarze z największą liczbą występów w meczach MŚ:
25 meczów - Lothar Matthaeus (Niemcy, 1982-1998)
23 - Paolo Maldini (Włochy, 1990-2002)
21 - Uwe Seeler (Niemcy, 1958-1970), Władysław Żmuda (Polska, 1974-1986), Diego Maradona (Argentyna, 1982-1994)
20 - Grzegorz Lato (Polska, 1974-1982), Cafu (Brazylia, 1994-2006)
19 - Wolfgang Overath (Niemcy, 1966-1974), Berti Vogts (Niemcy, 1970-1978), Karl-Heinz Rummenigge (Niemcy, 1978-1986), Ronaldo (Brazylia, 1998-2006), Miroslav Klose (Niemcy, 2002-2010)
18 - Franz Beckenbauer (Niemcy, 1966-1974), Sepp Maier (Niemcy, 1970-1978), Mario Kempes (Argentyna, 1974-1982), Antonio Cabrini (Włochy, 1978-1986), Gaetano Scirea (Włochy, 1978-1986), Pierre Littbarski (Niemcy, 1982-1990), Thomas Berthold (Niemcy, 1986-1994), Claudio Taffarel (Brazylia, 1990-1998), Carlos Dunga (Brazylia, 1990-1998), Fabio Cannavaro (1998-2010).
Brazylijczyk Ronaldo najskuteczniejszy
Brazylijczyk Ronaldo z dorobkiem 15 goli jest najlepszym strzelcem w historii turniejów finałowych. Po 14 bramek uzyskali Niemcy Gerd Mueller i urodzony w Polsce Miroslav Klose, który prawdopodobnie wystąpi na mundialu w Brazylii.
Wśród zdobywców 10 goli znajduje się obecny prezes PZPN, a w przeszłości reprezentacyjny piłkarz Grzegorz Lato.
Najlepsi strzelcy w historii piłkarskich MŚ:
1. Ronaldo (Brazylia, 1998-2006) 15 bramek
2. Gerd Mueller (Niemcy, 1970-1974) 14
. Miroslav Klose (Niemcy, 2002-2010) 14
4. Just Fontaine (Francja, 1958) 13
5. Pele (Brazylia, 1958-1970) 12
6. Sandor Kocsis (Węgry, 1954) 11
. Juergen Klinsmann (Niemcy, 1990-1998) 11
8. Helmut Rahn (NRF, 1954-1958) 10
. Teofilo Cubillas (Peru, 1970-1978) 10
. Grzegorz Lato (Polska, 1974-1982) 10
. Gary Lineker (Anglia, 1986-1990) 10
. Gabriel Batistuta (Argentyna, 1994-2002) 10
Najszybsze bramki
Hakan Sukur jest autorem najszybszego gola w historii mistrzostw. Turek trafił do bramki w 11. sekundzie meczu z Koreą Płd., którego stawką było trzecie miejsce mundialu w 2002 roku.
Najszybciej zdobyte bramki w historii MŚ:
11. sekunda - Hakan Sukur (Turcja - Korea Płd., 29.06.2002)
15. sekunda - Vaclav Masek (Czechosłowacja - Meksyk, 07.06.1992)
27. sekunda - Bryan Robson (Anglia - Francja, 16.06.1982)
37. sekunda - Bernard Lacombe (Francja - Włochy, 02.06.1978)
52. sekunda - Celso Ayala (Paragwaj - Nigeria, 24.06.1998)
Rekordy finałów
Od 1930 do 2010 roku tylko osiem krajów zdobyło miano najlepszej drużyny globu. Najbardziej utytułowana jest Brazylia, która triumfowała pięciokrotnie.
Cztery tytuły mistrzowskie mają w dorobku Włochy, trzy - Niemcy, po dwa - Urugwaj i Argentyna, a po jednym - Anglia, Francja i Hiszpania. W rywalizacji kontynentów Europa prowadzi z Ameryką Płd. 10:9.
Sześć krajów zdobyło tytuły mistrzowskie będąc organizatorem mistrzostw: Urugwaj (1930), Włochy (1934), Anglia (1966), RFN (1974), Argentyna (1978), Francja (1998). Zespoły, które obroniły tytuł mistrza świata, to Włochy (1938) i Brazylia (1962).
Tylko 12 drużyn grało w meczach finałowych. Były to wyłącznie ekipy z Europy i Ameryki Południowej: Niemcy i Brazylia po siedem razy, Włochy - sześć, Argentyna - cztery, Holandia - trzy, Urugwaj, Węgry, Czechosłowacja i Francja - po dwa, a Szwecja, Anglia i Hiszpania - raz.
Stary Kontynent był 25-krotnie reprezentowany w meczu finałowym, a Ameryka Płd. - 13 razy. Gole w meczach finałowych - 70 (3,68 na mecz). Najwyższy wynik w finale: Brazylia - Szwecja 5:2 (1958).
Sześć meczów finałowych zostały zakończone dogrywkami: w 1934, 1966, 1978, 1994, 2006 i 2010 roku. Dwa spotkania o tytuł zakończyły się strzelaniem rzutów karnych: w 1994 i 2006 roku.
Z 19 dotychczasowych finałów 14 prowadzili sędziowie z Europy. Najczęściej - czterokrotnie - wyróżnienia tego dostąpili arbitrzy z Anglii.
Hat-tricka (trzy bramki jednego piłkarza) w meczu finałowym uzyskał tylko Geoff Hurst (Anglia, 1966). Po dwa gole zdobyli: Gino Colaussi (Włochy, 1938), Silvio Piola (Włochy, 1938), Helmut Rahn (RFN, 1954), Vava (Brazylia, 1958), Pele (Brazylia, 1958), Mario Kempes (Argentyna, 1978), Zinedine Zidane (Francja, 1998) i Ronaldo (Brazylia, 2002).
Piłkarze, którzy strzelali bramki w dwóch meczach finałowych MŚ: Vava - 1958 i 1962, Pele - 1958 i 1970, Paul Breitner (RFN) - 1974 i 1982.
Gola z karnego w meczach finałowych (w regulaminowym czasie gry bądź dogrywce) zdobyli: Johan Neeskens (Holandia, 1974), Paul Breitner (RFN, 1974), Andreas Brehme (RFN, 1990), Zinedine Zidane (Francja, 2006). Jedenastki w finale nie wykorzystał jedynie Antonio Cabrini (Włochy, 1982).
Czerwone kartki w meczach finałowych zobaczyło pięciu piłkarzy: Pedro Monzon i Gustavo Dezotti (obaj Argentyna, 1990), Marcel Desailly (Francja, 1998), Zinedine Zidane (Francja, 2006), John Heitinga (Holandia, 2010).
Piłkarze grający w dwóch zwycięskich zespołach (11): Giovanni Ferrari, Giuseppe Meazza (obaj Włochy) 1934 i 1938, Didi, Garrincha, Gilmar, Djalma Santos, Nilton Santos, Vava, Mario Zagalo, Zito (wszyscy Brazylia) 1958 i 1962, Pele (Brazylia) - 1958 i 1970, Cafu - 1994 i 2002.
Mistrz świata jako piłkarz i jako trener: Mario Zagalo (Brazylia), jako gracz w 1958 i 1962, a w roli szkoleniowca w 1970 roku i Franz Beckenbauer (RFN) - w 1974 roku oraz w 1990.
Miasta, w których dwukrotnie rozgrywano finał (3): Meksyk (1970 i 1986), Rzym (1934 i 1990), Paryż (1938 i 1998).
W pierwszych 13 meczach finałowych każdy z zespołów strzelił przynajmniej jedną bramkę. Argentyna była pierwszą drużyną (1990), której się to nie udało. Po raz pierwszy w 1994 roku mecz finałowy (Brazylia - Włochy) zakończył się remisem bezbramkowym.
Brazylia jest jedyną reprezentacją spoza Europy, która wygrała finał w mistrzostwach na Starym Kontynencie - w 1958 roku w Szwecji. Poza Europą triumfował tylko jeden jego przedstawiciel - Hiszpania cztery lata temu w RPA. Zespoły z Ameryki Południowej wygrały wszystkie mundiale na swoim kontynencie.
Sędziowie finałów
Z 19 dotychczasowych finałów MŚ 14 prowadzili Europejczycy. Najczęściej - czterokrotnie - wyróżnienia tego dostąpili arbitrzy z Anglii, w tym cztery lata temu w RPA Howard Webb.
Pięć pozostałych meczów decydujących o zdobyciu Pucharu Świata sędziowało trzech przedstawicieli Ameryki Południowej oraz po jednym z Afryki i Ameryki Łacińskiej.
Jedyny Polak, który był rozjemcą w finale, to Michał Listkiewicz. W spotkaniu Argentyny z Niemcami w Rzymie w 1990 roku był arbitrem liniowym.
Sędziowie finałów MŚ:
1930 Urugwaj: John Langenus (Belgia)
1934 Włochy: Ivan Eklind (Szwecja)
1938 Francja: Georges Capdeville (Francja)
1950 Brazylia (mecz decydujący o mistrzostwie świata): George Reader (Anglia)
1954 Szwajcaria: William Ling (Anglia)
1958 Szwecja: Maurice Alexandre Guigue (Francja)
1962 Chile: Nikołaj Łatyszew (ZSRR)
1966 Anglia: Gottfried Dienst (Szwajcaria)
1970 Meksyk: Rudi Gloeckner (NRD)
1974 RFN: John Taylor (Anglia)
1978 Argentyna: Sergio Gonella (Włochy)
1982 Hiszpania: Arnaldo Cesar Coelho (Brazylia)
1986 Meksyk: Romualdo Arppi Filho (Brazylia)
1990 Włochy: Edgardo Codesal (Meksyk)
1994 USA: Sandor Puhl (Węgry)
1998 Francja: Said Belqola (Maroko)
2002 Japonia: Pierluigi Collina (Włochy)
2006 Niemcy: Horacio Elizondo (Argentyna)
2010 RPA: Howard Webb (Anglia)
Mecze finałowe
Zespoły Brazylii i Niemiec najczęściej - siedmiokrotnie - zagrały w finale mundialu. "Canarinhos" wywalczyli pięć tytułów.
W decydującym spotkaniu ostatniej edycji - w 2010 roku w RPA - Hiszpania, w pierwszym występie w finale, pokonała po dogrywce Holandię 1:0. "Pomarańczowi" z kolei dotarli do takiego meczu po raz trzeci i za każdym razem schodzili z boiska pokonani.
Wyniki dotychczasowych meczów finałowych:
1) Urugwaj 1930 - w Montevideo:
Urugwaj - Argentyna 4:2 (1:2)
Bramki: dla Urugwaju - Dorado 12, Cea 58, Iriarte 68, Castro 89; dla Argentyny - Peucelle 20, Stabile 38. Sędzia: Langenus (Belgia). Widzów: 70 tys.
Urugwaj: Ballesteros - Nasazzi, Mascheroni - Andrade, Fernandez, Gestido - Dorado, Scarone, Castro, Cea, Iriarte
Argentyna: Botasso - Della Torre, Paternoster - Juan Evaristo, Monti, Suarez - Peucelle, Varallo, Stabile, Ferreira, Mario Evaristo
2) Włochy 1934 - w Rzymie:
Włochy - Czechy 2:1 po dogrywce (1:1, 0:0)
Bramki: dla Włoch - Orsi 81, Schiavio 95; dla Czech - Puc 71. Sędzia: Eklind (Szwecja). Widzów: 50 tys.
Włochy: Combi - Monzeglio, Allemandi - Ferraris, Monti, Bertolini - Guaita, Meazza, Schiavio, Ferrari, Orsi
Czechosłowacja: Planicka - Zenisek, Ctyroky - Kostalek, Cambal, Krcil - Junek, Svoboda, Sobotka, Nejedly, Puc
3) Francja 1938 - w Paryżu:
Włochy - Węgry 4:2 (3:1)
Bramki: dla Włoch - Colaussi 6, 35, Piola 16, 82; dla Węgier - Titkos 8, Sarosi 70. Sędzia: Capdeville (Francja). Widzów: 80 tys.
Włochy: Olivieri - Foni, Rava - Serantoni, Andreolo, Locatelli - Biavati, Meazza, Piola, Ferrari, Colaussi
Węgry: Szabo - Polgar, Sandor Biro - Szalay, Szücs, Lazar - Sas, Vincze, Sarosi, Zsengeller, Titkos
4) Brazylia 1950 - w Rio de Janeiro (mecz decydujący o tytule mistrza świata):
Urugwaj - Brazylia 2:1 (0:0)
Bramki: dla Urugwaju - Schiaffino 68, Ghiggia 81; dla Brazylii - Friaca 48. Sędzia: Reader (Anglia). Widzów: 174 tys.
Urugwaj: Maspoli - Matias Gonzales, Tejera - Gambetta, Varela, Andrade - Ghiggia, Perez, Miguez, Schiaffino, Moran
Brazylia: Barbosa - Augusta, Juvenal - Bauer, Danilo, Bigode - Friaca, Zizinho, Ademir, Jair, Chico
5) Szwajcaria 1954 - w Bernie:
Niemcy - Węgry 3:2 (2:2)
Ferenc Puskas - najlepszy węgierski piłkarz w historii
Bramki: dla Niemiec - Rahn 18, 84, Morlock 11; dla Węgier - Puskas 6, Czibor 9. Sędzia: Ling (Anglia). Widzów: 64 tys.
Niemcy: Turek - Posipal, Kohlmeyer - Eckel, Liebrich, Mai - Rahn, Morlock, Ottmar Walter, Fritz Walter, Schaefer
Węgry: Grosics - Buzanszky, Lantos - Bozsik, Lorant, Zakarias - Czibor, Kocsis, Hidegkuti, Puskas, Mihaly Toth
6) Szwecja 1958 - w Sztokholmie:
Brazylia - Szwecja 5:2 (2:1)
Bramki: dla Brazylii - Vava 9, 32, Pele 55, 90, Zagallo 68; dla Szwecji - Liedholm 4, Simonsson 80. Sędzia: Guigue (Francja). Widzów: 52 tys.
Brazylia: Gilmar - Djalma Santos, Bellini, Orlando, Nilton Santos - Zito, Didi - Garrincha, Vava, Pele, Zagalo
Szwecja: Karl Svensson - Bergmark, Axbom - Boerjesson, Gustavsson, Parling - Hamrin, Gren, Simonsson, Liedholm, Skoglund
7) Chile 1962 - w Santiago:
Brazylia - Czechosłowacja 3:1 (1:1)
Bramki: dla Brazylii - Amarildo 17, Zito 69, Vava 78; dla Czechosłowacji - Masopust 15. Sędzia: Łatyszew (ZSRR). Widzów: 60 tys.
Brazylia: Gilmar - Djalma Santos, Nilton Santos - Zito, Mauro, Zozimo - Garrincha, Didi, Vavá, Amarildo, Zagalo
Czechosłowacja: Schrojf - Tichy, Popluhar, Novak - Pluskal, Masopust - Pospichal, Scherer, Kadraba, Kvasnak, Jelinek
8) Anglia 1966 - w Londynie:
Anglia - Niemcy 4:2 po dogrywce (2:2, 1:1)
Bramki: dla Anglii - Hurst 18, 101, 120, Peters 78; dla Niemiec - Haller 12, Weber 90. Sędzia: Dienst (Szwajcaria). Widzów: 100 tys.
Anglia: Banks - Cohen, Jack Charlton, Moore, Wilson - Stiles, Bobby Charlton, Peters - Ball, Hurst, Hunt
Niemcy: Tilkowski - Schulz - Hoettges, Weber, Schnellinger - Haller, Beckenbauer, Overath - Seeler, Held, Emmerich
9) Meksyk 1970 - w Meksyku:
Brazylia - Włochy 4:1 (1:1)
Bramki: dla Brazylii - Pele 18, Gerson 66, Jairzinho 71, Carlos Alberto 87; dla Włoch - Boninsegna 37. Sędzia: Gloeckner (NRD). Widzów: 112 tys.
Brazylia: Felix - Carlos Alberto, Brito, Piazza, Everaldo - Clodoaldo, Gérson, Rivelino - Jaerzenho, Pele, Tostao
Włochy: Albertosi - Burgnich (74. Juliano), Cera, Rosato, Faccetti - Bertini, Mazzola, de Sisti - Domenghini, Boninsegna (84. Rivera), Riva
10) Niemcy 1974 - w Monachium:
Niemcy - Holandia 2:1 (2:1)
Bramki: dla Niemiec - Breitner 25-karny, G. Mueller 43; dla Holandii - Neeskens 2. Sędzia: Taylor (Anglia). Widzów: 80 tys.
Niemcy: Maier - Beckenbauer - Vogts, Schwarzenbeck, Breitner - Hoeness, Bonhof, Overath - Grabowski, Mueller, Hoelzenbein
Holandia: Jongbloed - Suurbier, Haan, Rijsbergen (69. de Jong), Krol - Jansen, van Hanegem, Neeskens - Rep, Cruyff, Rensenbrink (46. Rene van de Kerkhof)
11) Argentyna 1978 - w Buenos Aires:
Argentyna - Holandia 3:1 po dogrywce (1:1, 1:0)
Bramki: dla Argentyny - Kempes 38, 105, Bertoni 115; dla Holandii - Nanninga 82. Sędzia: Gonella (Włochy). Widzów: 77 tys.
Argentyna: Fillol - Olguin, Luis Galvan, Passarella, Tarantini - Ardiles (66. Larrosa), Gallego, Kempes - Bertoni, Luque, Ortiz (75. Houseman)
Holandia: Jongbloed - Jansen (72. Suurbier), Krol, Brandts, Poortvliet - Willy van de Kerkhof, Haan, Neeskens - Rene van de Kerkhof, Rep (59. Nanninga), Rensenbrink
12) Hiszpania 1982 - w Madrycie:
Włochy - Niemcy 3:1 (0:0).
Bramki: dla Włoch - Rossi 57, Tardelli 69, Altobelli 81; dla Niemiec - Breitner 83. Sędzia: Coelho (Brazylia). Widzów: 90 tys.
Włochy: Zoff - Gentile, Scirea, Collovati, Cabrini - Conti, Oriali, Bergomi, Tardelli - Rossi, Graziani (8. Altobelli, 89. Causio)
Niemcy: Schumacher - Stielike - Karlheinz Foerster, Bernd Foerster - Briegel, Dremmler (63. Hrubesch), Breitner, Kaltz - Littbarski, Fischer, Rummenigge (70. Mueller)
13) Meksyk 1986 - w Meksyku:
Argentyna - Niemcy 3:2 (1:0).
Bramki: dla Argentyny - Brown 23, Valdano 56, Burruchaga 85; dla Niemiec - K.H.Rummenigge 74, Voeller 82. Sędzia: Arppi Filho (Brazylia). Widzów: 114 tys.
Argentyna: Pumpido - Brown - Cuciuffo, Ruggeri, Olarticoechea - Giusti, Batista, Maradona, Enrique - Burruchaga (88. Trobbiani), Valdano
Niemcy: Schumacher - Jakobs - Berthold, Foerster, Briegel - Brehme, Matthaeus, Magath (60. Hoeness), Eder - Rummenigge, Allofs (46. Voeller)
14) Włochy 1990 - w Rzymie:
Niemcy - Argentyna 1:0 (0:0)
Bramka: Brehme 85-karny. Sędzia: Codesal Mendez (Meksyk). Widzów: 73 tys.
Niemcy: Illgner - Augenthaler - Buchwald, Kohler, Brehme - Berthold (74. Reuter), Haessler, Matthaeus, Littbarski - Voeller, Klinsmann
Argentyna: Goycoechea - Simon - Sensini, Serrizuela, Ruggeri (46. Monzon) - Troglio, Burruchaga (53. Calderon), Basualdo, Lorenzo - Dezotti, Maradona
15) USA 1994 - w Los Angeles:
Brazylia - Włochy 0:0, 3:2 w karnych
Sędzia: Puhl (Węgry). Widzów: 94 tys.
Brazylia: Taffarel - Aldair, Marcio Santos, Mauro Silva - Jorginho (21. Cafu), Dunga, Branco - Mazinho, Zinho (106. Viola) - Bebeto, Romario
Włochy: Pagliuca - Mussi (34. Apolloni), Maldini, Baresi, Benarrivo - Donadoni, Albertini, Dino Baggio (95. Evani), Berti - Roberto Baggio, Massaro
16) Francja 1998 - w Paryżu:
Francja - Brazylia 3:0 (2:0)
Bramki: Zidane 27, 45, Petit 90. Sędzia: Belqola (Maroko). Widzów: 80 tys.
Francja: Barthez - Thuram, Leboef, Desailly, Lizarazu - Karembeu (60. Boghossian), Deschamps, Petit -Zidane - Djorkaeff (75. Vieira), Guivarc'h (66. Dugarry)
Brazylia: Taffarel - Cafu, Junior Baiano, Aldair, Roberto Carlos - Cesar Sampaio (74. Edmundo), Dunga - Leonardo (46. Denilson), Rivaldo - Ronaldo, Bebeto
17) Japonia/Korea Płd. 2002 - w Jokohamie:
Brazylia - Niemcy 2:0 (1:0)
Bramki: Ronaldo 67, 79. Sędzia: Collina (Włochy). Widzów: 69 tys.
Brazylia: Marcos - Lucio, Edmilson, Roque Junior - Cafu, Gilberto Silva, Roberto Carlos - Kleberson, Rivaldo - Ronaldo (90. Denilson), Ronaldinho (85. Juninho Paulista)
Niemcy: Kahn - Linke, Ramelow, Metzelder - Frings, Hamann, Jeremies (77. Asamoah), Bode (84. Bode) - Schneider - Klose (74. Bierhoff), Neuville
18) Niemcy 2006 - w Berlinie:
Włochy - Francja 1:1 po dogrywce (1:1, 1:1), karne 5:3
Bramki: dla Włoch - Marco Materazzi 14; dla Francji - Zinedine Zidane 7-karny. Sędzia: Elizondo (Argentyna). Widzów 69 tys.
Włochy: Buffon - Zambrotta, Materazzi, Cannavaro, Grosso - Perrotta (61. Iaquinta), Pirlo, Totti (61. De Rossi), Gattuso, Camoranesi (86. Del Piero) - Toni
Francja: Barthez - Sagnol, Thuram, Gallas, Abidal - Ribery (100. Trezeguet), Makelele, Zidane, Vieira (56. Diarra), Malouda - Henry (107. Wiltord).
19) RPA 2010 - w Johannesburgu:
Holandia - Hiszpania 0:1 po dogrywce (0:0)
Bramka: Iniesta (116). Sędzia: Howard Webb (Anglia). Widzów 84 490.
Holandia: Stekelenburg - van der Wiel, Heitinga, Mathijsen, van Bronckhorst (105. Braafheid) - Kuyt (71. Elia), van Bommel, Sneijder, de Jong (99. van der Vaart), Robben - van Persie.
Hiszpania: Casillas - Ramos, Pique, Puyol, Capdevila - Xabi Alonso (87. Fabregas), Xavi, Iniesta, Busquets - Pedro (60. Navas), Villa (106. Torres).
Mecze otwarcia
W Brazylii po raz ósmy w inauguracyjnym spotkaniu wystąpi zespół gospodarzy. Ich dotychczasowy bilans to cztery zwycięstwa i trzy remisy.
W historii MŚ w meczach otwarcia występowali również "z urzędu" obrońcy tytułu.
Mecze otwarcia piłkarskich mistrzostw świata:
13.07.1930, Urugwaj, Montevideo: Francja - Meksyk 4:1 (3:0)
27.05.1934, Włochy, Rzym: Niemcy - Belgia 5:2 (1:2)
04.06.1938, Francja, Paryż: Szwajcaria - Niemcy 1:1 (1:1, 1:1)
24.06.1950, Brazylia, Rio de Janeiro: Brazylia - Meksyk 4:0 (1:0)
16.06.1954, Szwajcaria, Lozanna: Jugosławia - Francja 1:0 (1:0)
08.06.1958, Szwecja, Sztokholm: Szwecja - Meksyk 3:0 (1:0)
30.05.1962, Chile, Santiago: Chile - Szwajcaria 3:1 (1:1)
11.07.1966, Anglia, Londyn: Anglia - Urugwaj 0:0
31.05.1970, Meksyk, Meksyk: Meksyk - ZSRR 0:0
13.06.1974, RFN, Frankfurt nad Menem: Jugosławia - Brazylia 0:0
01.06.1978, Argentyna, Buenos Aires: RFN - Polska 0:0
13.06.1982, Hiszpania, Barcelona: Belgia - Argentyna 1:0 (0:0)
31.05.1986, Meksyk, Meksyk: Bułgaria - Włochy 1:1 (0:1)
08.06.1990, Włochy, Mediolan: Argentyna - Kamerun 0:1 (0:0)
17.06.1994, USA, Chicago: Niemcy - Boliwia 1:0 (0:0)
10.06.1998, Francja, Paryż: Brazylia - Szkocja 2:1 (1:1)
31.05.2002, Korea Płd./Japonia, Seul: Francja - Senegal 0:1 (0:1)
09.06.2006, Niemcy, Monachium: Niemcy - Kostaryka 4:2 (2:1)
11.06.2010, RPA, Johannesburg: RPA - Meksyk 1:1 (0:0)
Nagrody indywidualne
Diego Forlan - najlepszy piłkarz mundialu w RPA
Złota Piłka dla najlepszego piłkarza turnieju, Złoty But - dla najlepszego strzelca, Złota Rękawica - dla najlepszego bramkarza oraz wyróżnienia dla najlepszego zawodnika młodego pokolenia, a także dla drużyny najrzadziej przekraczającej przepisy - to nagrody przyznawane uczestnikom MŚ.
Na listach laureatów znajdują się dwaj Polacy - Grzegorz Lato został najlepszym strzelcem mundialu w RFN w 1974 roku, a Władysława Żmudę uznano najlepszym piłkarzem młodego pokolenia tej imprezy.
Nagrody indywidualne piłkarskich MŚ:
Złota Piłka - dla najlepszego piłkarza turnieju. Nagroda przyznawana od 1982 roku i mundialu w Hiszpanii. Komisja Techniczna FIFA, złożona z głównie trenerów, po półfinałach ogłasza nazwiska 10 kandydatów to tego wyróżnienia, na których głosy oddali dziennikarze akredytowani na MŚ. Zwycięzca otrzymuje Złotą Piłkę, a kolejni w klasyfikacji Srebrną i Brązową Piłkę.
Dotychczasowi laureaci: 1930 - Jose Nasazzi (Urugwaj); 1934 - Giuseppe Meazza (Włochy); 1938 - Leonidas (Brazylia); 1950 - Zizinho (Brazylia); 1954 - Ferenc Puskas (Węgry); 1958 - Didi (Brazylia); 1962 - Garrincha (Brazylia); 1966 - Bobby Charlton (Anglia); 1970 - Pele (Brazylia); 1974 - Johann Cruyff (Holandia); 1978 - Mario Kempes (Argentyna); 1982 - Paolo Rossi (Włochy); 1986 - Diego Maradona (Argentyna); 1990 - Salvatore Schillaci (Włochy); 1994 - Romario (Brazylia); 1998 - Ronaldo (Brazylia); 2002 - Oliver Kahn (Niemcy); 2006 - Zinedine Zidane (Francja); 2010 - Diego Forlan (Urugwaj).
------
Złoty But - dla najlepszego strzelca turnieju. Jeżeli dwóch lub więcej zawodników uzyska tyle samo bramek, wówczas o tytule króla strzelców decyduje liczba asyst, a w dalszej kolejności liczba minut spędzonych na boisku (im mniej, tym lepiej). Następni w klasyfikacji otrzymują Srebrnego i Brązowego Buta.
Dotychczasowi laureaci: 1930 - Guillermo Stabile (Argentyna); 1934 - Oldrich Nejedly (Czechosłowacja); 1938 - Leonidas (Brazylia); 1950 - Ademir (Brazylia); 1954 - Sandos Kocsis (Węgry); 1958 - Just Fontaine (Francja); 1962 - Garrincha, Vava (obaj Brazylia), Drajen Jerkovic (Jugosławia), Leonel Sanchez (Chile), Walentin Iwanow (ZSRR), Florian Albert (Węgry); 1966 - Eusebio (Portugalia); 1970 - Gerd Mueller (RFN); 1974 - Grzegorz Lato (Polska); 1978 - Mario Kempes (Argentyna); 1982 - Paolo Rossi (Włochy); 1986 - Gary Lineker (Anglia); 1990 - Salvatore Schillaci (Włochy); 1994 - Oleg Salenko (Rosja), Christo Stoiczkow (Bułgaria); 1998 - Davor Suker (Chorwacja); 2002 - Ronaldo (Brazylia); 2006 - Miroslav Klose (Niemcy); 2010 - Thomas Mueller (Niemcy).
------
Złota Rękawica - dla najlepszego bramkarza. Nagroda przyznawana przez Komisję Techniczną FIFA od 1994 roku.
Dotychczasowi laureaci: 1994 - Michel Preudhomme (Belgia); 1998 - Fabien Barthez (Francja); 2002 - Oliver Kahn (Niemcy); 2006 - Gianluigi Buffon (Włochy); 2010 - Iker Casillas (Hiszpania).
------
Najlepszy piłkarz młodego pokolenia - dla najlepszego zawodnika, który w dniu rozpoczęcia turnieju nie ukończył 21 lat. Wyboru dokonuje Komisja Techniczna FIFA.
Dotychczasowi laureaci: 1958 - Pele (Brazylia); 1962 - Florian Albert (Węgry); 1966 - Franz Beckenbauer (Niemcy); 1970 - Teofilo Cubillas (Peru); 1974 - Władysław Żmuda (Polska); 1978 - Antonio Cabrini (Włochy); 1982 - Manuel Amoros (Francja); 1986 - Vincenzo Scifo (Belgia); 1990 - Robert Prosinecki (Jugosławia); 1994 - Marc Overmars (Holandia); 1998 - Michael Owen (Anglia); 2002 - Landon Donovan (USA); 2006 - Lukas Podolski (Niemcy); 2010 - Thomas Mueller (Niemcy)
------
Nagroda Fair Play - dla zespołu najrzadziej przekraczającego przepisy, spośród tych, które przeszły fazę grupową. Każdy piłkarz zwycięskiej drużyny otrzymał pamiątkowy medal, a federacja danego kraju dodatkowo 50 tysięcy dolarów na rozwój futbolu młodzieżowego.
Dotychczasowi laureaci: 1970 - Peru; 1978 - Argentyna; 1982 - Brazylia; 1986 - Brazylia; 1990 - Anglia; 1994 - Brazylia; 1998 - Anglia, Francja; 2002 - Belgia; 2006 - Hiszpania, Brazylia; 2010 - Hiszpania.
Królowie strzelców
Francuz Just Fontaine zdobył najwięcej bramek w jednym turnieju finałowym piłkarskich mistrzostw świata - w 1958 roku 13 razy pokonał bramkarzy rywali.
W trzech mundialach miano najlepszego strzelca przypadło więcej niż jednemu zawodnikowi. Tak było m.in. cztery lata temu w RPA, kiedy po pięć goli uzyskali Niemiec Thomas Mueller, Hiszpan David Villa, Urugwajczyk Diego Forlan i Holender Wesley Sneijder. Nagroda Złotego Buta dla najskuteczniejszego przypadła jednak Muellerowi, który zanotował także trzy asysty, najwięcej spośród zdobywców pięciu bramek.
W 1974 roku królem strzelców został Grzegorz Lato, który na niemieckich stadionach uzyskał siedem goli.
Dotychczasowi królowie strzelców MŚ:
1930 - Guillermo Stabile (Argentyna) 8 goli
1934 - Oldrich Nejedly (Czechosłowacja) 5 goli
1938 - Leonidas (Brazylia) 8 goli
1950 - Ademir (Brazylia) 9 goli
1954 - Sandos Kocsis (Węgry) 11 goli
1958 - Just Fontaine (Francja) 13 goli
1962 - Garrincha, Vava (obaj Brazylia), Drajen Jerkovic (Jugosławia), Leonel Sanchez (Chile), Walentin Iwanow
(ZSRR), Florian Albert (Węgry) 4 gole
1966 - Eusebio (Portugalia) 9 goli
1970 - Gerd Mueller (RFN) 10 goli
1974 - Grzegorz Lato (Polska) 7 goli
1978 - Mario Kempes (Argentyna) 6 goli
1982 - Paolo Rossi (Włochy) 6 goli
1986 - Gary Lineker (Anglia) 6 goli
1990 - Salvatore Schillaci (Włochy) 6 goli
1994 - Oleg Salenko (Rosja), Christo Stoiczkow (Bułgaria) - 6 goli
1998 - Davor Suker (Chorwacja) 6 goli
2002 - Ronaldo (Brazylia) 8 goli
2006 - Miroslav Klose (Niemcy) 5 goli
2010 - Thomas Mueller (Niemcy), David Villa (Hiszpania), Diego Forlan (Urugwaj),
Wesley Sneijder (Holandia) 5 goli
Trenerzy mistrzów
Ostatni szkoleniowiec, który zdobył mistrzostwo świata to Vicente del Bosque. W finale mundialu w RPA jego zespół pokonał po dogrywce Holandię 1:0.
Jedynym trenerem, który dwukrotnie sięgnął po to trofeum, jest Włoch Vittorio Pozzo. Jego zespół triumfował w 1934 i 1938 roku. W tym roku będą mogli do niego dołączyć del Bosque i Brazylijczyk Luis Felipe Scolari.
Nigdy w mundialu nie triumfowała drużyna prowadzona przez obcokrajowca.
Mistrzowie świata i ich trenerzy (kolejno rok, gospodarz, nazwisko szkoleniowca):
1930, Urugwaj Alberto Suppici (Urugwaj)
1934, Włochy Vittorio Pozzo (Włochy)
1938, Francja Vittorio Pozzo (Włochy)
1950, Brazylia Juan Lopez (Urugwaj)
1954, Szwajcaria Sepp Herberger (RFN)
1958, Szwecja Vincente Feola (Brazylia)
1962, Chile Aymore Moreira (Brazylia)
1966, Anglia Alf Ramsey (Anglia)
1970, Meksyk Mario Zagallo (Brazylia)
1974, RFN Helmut Schoen (RFN)
1978, Argentyna Cesar Luis Menotti (Argentyna)
1982, Hiszpania Enzo Bearzot (Włochy)
1986, Meksyk Carlos Bilardo (Argentyna)
1990, Włochy Franz Beckenbauer (Niemcy)
1994, USA Carlos Alberto Perreira (Brazylia)
1998, Francja Aime Jacquet (Francja)
2002, Japonia/Korea Płd. Luis Felipe Scolari (Brazylia)
2006, Niemcy Marcello Lippi (Włochy)
2010, RPA Vicente del Bosque (Hiszpania)
Europa - Ameryka Południowa 10:9
W 19 dotychczasowych turniejach 10 razy triumfowały drużyny z Europy, a dziewięciokrotnie z Ameryki Południowej. Tylko reprezentacje z tych dwóch kontynentów zdobyły Puchar Świata.
Z Europy na liście zwycięzców figurują: Włochy - 1934, 1938, 1982 i 2006, Niemcy - 1954, 1974 i 1990, Anglia - 1966, Francja - 1998 i Hiszpania, która w finale ostatniego mundialu, w 2010 roku w RPA, pokonała po dogrywce Holandię 1:0.
Z kolei z Ameryki Południowej są trzy zespoły, które okazały się najlepsze: Brazylia - 1958, 1962, 1970, 1994 i 2002, Urugwaj - 1930, 1950 oraz Argentyna - 1978, 1986.
Ekipy z tego kontynentu nigdy nie oddały trofeum, gdy były gospodarzem turniejem. Tegoroczny mundial odbędzie się w Brazylii.
Pierwszy, pierwsza, pierwsze...
Ernest Wilimowski - jedyny piłkarz, który w jednym meczu MŚ zdobył cztery bramki, a jego zespół przegrał
Francuz Lucien Laurent był pierwszym piłkarzem, który zdobył gola w turnieju finałowym MŚ. Jak ustalili historycy futbolu, bramka padła 13 lipca 1930 roku o godz. 15.19 w 19. minucie meczu Trójkolorowych z Meksykiem (4:1) na stadionie Pocitos w Montevideo.
Laurent pokonał bramkarza rywali Oscara Bonfiglio strzałem spoza pola karnego. Mecz nie został rozegrany na wybudowanym specjalnie na mundial stadionie Centenario, gdyż tam do ostatniej chwili kończono trybunę o nazwie "America" i obiekt był gotowy 18 lipca.
W tym meczu zdarzył się inny historyczny przypadek. Kontuzjowanego francuskiego bramkarza Alexisa Thepota zastąpił w 24. minucie gry pomocnik Augustin Chantrel (puścił jednego gola). Do 1970 r. regulamin nie pozwalał na zmianę bramkarza w trakcie meczu.
x x x
Pierwszy hat-trick - trzy bramki w jednym meczu zdobył napastnik argentyński Guillermo Stabile, który został królem strzelców pierwszych MŚ. 19 lipca 1930 r. w meczu z Meksykiem (6:3) trafił do siatki w 8., 17. i 80. minucie gry.
x x x
Pierwszy gol zdobyty głową - przypisano go Amerykaninowi Bertramowi (Bertowi) Patenaude, który popisał się takim zagraniem 13 lipca 1930 r. w 89. minucie spotkania z Belgią (3:0).
x x x
Pierwszy rezerwowy strzelec bramki - został nim autor ostatniego gola dla Meksyku w meczu z Salwadorem (4:0) w mundialu 1970 r. Juan Besaguren.
x x x
Pierwszy gol z rzutu karnego - został zdobyty 19 lipca 1930 roku przez Meksykanina Manuela Rosasa w 42. minucie meczu z Argentyną (3:6). W 65. minucie w ten sposób uzyskał kolejną bramkę, ale wówczas trafił do siatki po dobitce. Wcześniej Argentyńczyk Adolfo Zumelzu dwukrotnie nie potrafił pokonać bramkarza Meksyku Oscara Bonfiglio, choć w meczu zdobył dwa gole.
x x x
Pierwszy rzut karny - w mistrzostwach świata podyktował dla Chile, w 30. minucie meczu z Francją 19 lipca 1930 roku, urugwajski sędzia Tejeda. Strzał Guillermo Saavedry obronił Alexis Thepot. Tym samym Thepot stał się pierwszym bramkarzem, który obronił "jedenastkę" na mundialu. Spotkanie drużyna z Ameryki Płd. wygrała 1:0.
x x x
Pierwszy gol z rzutu rożnego - autorem takiego zagrania był reprezentant Kolumbii Marcos Coll w 68. minucie meczu z ZSRR (4:4), który odbył się 3 czerwca 1962 roku w Arice. Pokonanym bramkarzem był legendarny Lew Jaszyn.
x x x
Pierwszy gol samobójczy - 16 lipca 1930 roku pechowcem okazał się autor innego historycznego trafienia (pierwsza bramka z rzutu karnego) Meksykanin Manuel Rosas w 52. minucie meczu z Chile (0:3).
x x x
Pierwszy wykluczony z gry piłkarz - choć sędziowie nie karali wówczas czerwonymi kartkami, to chilijski arbiter Alberto Warnken 14 lipca 1930 roku usunął z boiska kapitana reprezentacji Peru Placido Galindo w spotkaniu z Rumunią (1:3). Rzecz działa się w 54. minucie gry, a według relacji z tamtych lat, sędzia pomylił się i zamiast ukarać brutalnie faulującego jednego z Rumunów, kazał opuścić plac gry protestującemu Peruwiańczykowi.
x x x
Pierwszy piłkarz, który zdobył bramki we wszystkich meczach turnieju finałowego - takim wyczynem popisał się w 1950 roku Alcide Ghiggia, który wpisał się na listę strzelców w czterech spotkaniach reprezentacji Urugwaju. Osiem lat później Francuz Just Fontaine trafił do siatki w każdym z sześciu meczów, a łącznie zdobył 13 goli. W 1970 roku również we wszystkich sześciu spotkaniach bramkarza rywali pokonał Brazylijczyk Jairzinho, który zakończył turniej z siedmioma golami. Rekordzistą mógł zostać w 2002 roku Brazylijczyk Ronaldo, jednak zdobył bramki w sześciu z siedmiu spotkań, z wyłączeniem półfinału.
x x x
Jedynym piłkarzem, który strzelił w jednym meczu cztery bramki, a jego zespół przegrał, był Polak Ernest Wilimowski. 5 czerwca 1938 roku w Strasburgu biało-czerwoni przegrali w 1/8 finału z Brazylią po dogrywce 5:6.
x x x
Przed i po II wojnie światowej w mistrzostwach świata zdołało zagrać jedynie dwóch piłkarzy - Szwed Erik Nilsson i Szwajcar Alfred Bickel wystąpili w turniejach w 1938 i 1950 roku.
x x x
Pierwszym i jedynym dotąd trenerem, który dwukrotnie triumfował w mistrzostwach świata jest Włoch Vittorio Pozzo. Święcił triumfy w 1934 i 1938 roku.
x x x
Pierwszym który zdobył tytuły mistrza świata jako piłkarz i trener, jest Brazylijczyk Mario Zagalo. Jako zawodnik triumfował w mundialu w 1958 i 1962 roku, a w roli szkoleniowca w 1970 r. Drugą szansę miał w 1998 roku, ale Canarinhos pod jego wodzą ulegli w finale Francuzom 0:3. Jego wyczyn powtórzył Niemiec Franz Beckenbauer, który był mistrzem świata jako piłkarz w 1974 r., a 16 lat później cieszył się ze zdobycia Pucharu Świata jako szkoleniowiec.
x x x
Jedynym piłkarzem, który strzelał gole dla dwóch reprezentacji był Robert Prosinecki. W 1990 roku reprezentował Jugosławię i zdobył bramkę w meczu ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi, a osiem lat później uzyskał gola dla Chorwacji w meczu z Jamajką.
x x x
Pierwsza transmisja telewizyjna miała miejsce podczas mistrzostw świata w Szwajcarii w 1954 roku. Nadano relacje z dziewięciu spotkań. Pierwszą satelitarną relację przeprowadzono z mistrzostw w 1966 roku, a sygnał z Anglii popłynął na kontynent amerykański.
x x x
Pierwszy mundial na kontynencie afrykańskim odbył się w 2010 roku w RPA.
Mundialowe naj, naj, naj
najwięcej występów: Brazylia - 19
najwięcej triumfów: Brazylia - 5 (1958, 1962, 1970, 1994, 2002)
najwyższe zwycięstwo: Węgry - Salwador 10:1 (15.06.1982)
najwięcej bramek w meczu: 12 (Austria - Szwajcaria 7:5; 26.06.1954)
najdłuższa seria meczów bez porażki: Brazylia - 13 (11-2-0; 6 - 1958, 6 - 1962, 1 - 1966)
najczęściej w finale: Niemcy (1954, 1966, 1974, 1982, 1986, 1990, 2002) i Brazylia (1950, 1958, 1962,
1970, 1994, 1998, 2002) - po 7
najwięcej bramek w turniejach finałowych: Brazylia - 210
najwięcej bramek w turniejach finałowych: Ronaldo (Brazylia, 1998-2006) - 15
najwięcej bramek w turnieju finałowym: Węgry - 27 (1954)
najwięcej bramek w turnieju finałowym indywidualnie: Just Fontaine (Francja, 1958) - 13
najwięcej bramek w meczu w turnieju finałowym: Oleg Salenko (Rosja - Kamerun 6:1, 28.06.1994) - 5
najwięcej bramek w finale: Geoff Hurst (Anglia - RFN, 30.07.1966) - 3
najmłodszy zdobywca bramki: Pele (Brazylia - Szwecja, 29.06.1958) - 17 lat i 239 dni
najstarszy zdobywca bramki: Roger Milla (Kamerun - Rosja, 28.06.1994) - 42 lata i 39 dni
najwięcej minut bez straty bramki: Walter Zenga (Włochy, 1990) - 517
najszybsza bramka w historii: Hakan Sukur (Turcja - Korea Płd, 29.06.2002) - 11. sekunda
najszybsza żółta kartka: Sergiej Gorłukowicz (Rosja - Szwecja, 24.06.1994) - 1. minuta
najwięcej meczów w turnieju finałowym: Niemcy - 199
najwięcej meczów: Lothar Mattheus (Niemcy, 1982-1998) - 25
najwięcej razy w turnieju finałowym: Antonio Carbajal (Meksyk, 1950-1966) i Lothar Mattheus (Niemcy, 1982-1998)
- po 5
najmłodszy piłkarz: Norman Whiteside (Irlandia Północna, 1982) - 17 lat i 41 dni
najstarszy piłkarz: Roger Milla (Kamerun, 1994) - 42 lata i 39 dni
najwięcej obronionych rzutów karnych w meczu: Ricardo (Portugalia - Anglia, 1.07.2006) - 3
trener z największą liczbą meczów: Helmut Schoen (Niemcy, 1966-1978) - 25
trener z największą liczbą turniejów finałowych: Carlos Alberto Parreira (Brazylia, 1982, 1990, 1994,
1998, 2006, 2010) - 6
sędzia z największą liczbą meczów: Joel Quiniou (Francja, 1986-1994) - 8
sędzia z największą liczbą w jednym turnieju finałowym: Benito Archundia (Meksyk, 2006) i Horacio Elizondo (Argentyna, 2006) - po 5
najmłodszy sędzia: Francisco Matteucci (Urugwaj, 1930) - 27 lat i 62 dni
najstarszy sędzia: George Reader (Anglia, 1950) - 53 lata i 236 dni
najmniejsza widownia na meczu: 300 osób (Rumunia - Peru, 14.07.1930, Montevideo)
najmniejsza widownia na meczu finałowym: 45 124 (Włochy - Węgry, 19.06.1938, Paryż)
Maskotki, czyli od Williego do Fuleco
Maskotką brazylijskiego mundialu będzie pancernik kulowaty, któremu kibice w głosowaniu nadali imię Fuleco.
Do wyboru kibice mieli trzy imiona: Fuleco, tj. połączenie słów futebol - piłka nożna i ecologia - ekologia, Amijubi od amizade - przyjaźń i jubilo - wielka radość oraz Zuzeco nazwiązujące do azul - niebieski i ecologia - ekologia.
Niemal połowa głosujących poparła pierwszą propozycję.
Pancerniki kulowate, po portugalsku nazywa się tatu-bola (w nawiązaniu do piłki), gdyż w chwili zagrożenia zwijają się w kłębek. Występują tylko na terenie Brazylii. We wstępnym wyborze maskotki wyprzedziły pumę, papugę arę oraz Saci - postać z lokalnego folkloru.
Po raz pierwszy piłkarskiemu mundialowi maskotka towarzyszyła w Anglii w 1966 roku. Robił za nią wówczas lew Willie. 40 lat później w Niemczech "król zwierząt" znów zagrał główną rolę - tym razem nosił imię "Goleo". Natomiast w 2010 roku w RPA na symbol wybrano lamparta Zakumi.
Maskotki piłkarskich MŚ:
1966 - Willie; lwiątko w brytyjskim stroju piłkarskim
1970 - Juanito; chłopiec w sombrero z nogą opartą na piłce
1974 - Tip i Tap; para urwisów w strojach piłkarskich
1978 - Gaucho (lub Gauchito); chłopiec w kapeluszu pasterskim z piłką
1982 - Naranjito; hiszpańska pomarańczka
1986 - Pique; stylizowany owoc meksykańskiego chili
1990 - Ciao; postać piłkarza-arlekina, sformowanego z kolorowych klocków (z piłką zamiast głowy)
1994 - Striker; napastnik, projekt grupy plastyków z firmy Walta Disneya
1998 - Footix; francuski kogut z futbolówką w ręku, z napisem na koszulce "France-98"
2002 - Ato, Nik i Kaz (wspólnie nazywani The Spheriks) - trzy kosmiczne postacie przybyłe z Atmozone. Ato - najwyższy - symbolizował trenera, a Nik i Kaz jego podpiecznych/piłkarzy
2006 - Goleo VI; lew nazwany od słów "Go leo, go", czyli naprzód lwie!
2010 - Zakumi; leopard w spodenkach
2014 - Fuleco; pancernik kulowaty, którego imię stanowi połączenie słów: futebol - piłka nożna i ecologia - ekologia.
Piłki, czyli od skóry z dętką do Brazuki
Brazuca, oficjalna piłka brazylijskiego mundialu, waży tylko 437 gramów, a jej barwny wzór, do którego wykorzystano m.in. kolory niebieski, zielony i czerwony, układa się tak, że przypomina popularne w Brazylii bransoletki życzeń (fita do Senhor do Bonfim da Bahia) oraz nawiązuje do energii prezentowanej przez mieszkańców tego kraju.
Nazwę wybrali w 2012 roku kibice podczas internetowego głosowania. Brazuca to termin używany w slangu, którym w żartobliwym tonie Brazylijczycy określają samych siebie.
Piłka ta jest najbardziej sprawdzoną w historii mundialu. W testach, które trwały ponad dwa i pół roku, wziąło udział 600 zawodników i 30 drużyn z 10 krajów na trzec kontynentach. By poprawić przyczepność, stabilność i aerodynamikę zdecydowano się "złożyć" ją zaledwie z sześciu paneli-łatek i zmieniono strukturę powierzchni.
Na przykładzie piłek przygotowywanych na potrzeby mundiali widać technologiczny postęp. W pierwszych mistrzostwach świata, w 1930 roku w Urugwaju, grano piłką skórzaną, która była wypełniona dętką.
Skórzana piłka używana była także w chilijskich MŚ w 1962 r. Dla wielu kibiców była wówczas bezimienna. Ot, piłka do gry.
W 1970 r. organizatorzy mundialu postanowili pozbawić ją anonimowości. Pojawiła się nazwa Telstar, a zszyta 32 szwami piłka stała się bardziej widoczna - za sprawą wymogów telewizji. Na mundialu w Niemczech w 1974 roku drużyny miały do dyspozycji dwie piłki - biało-czarnego Telstara i białą wersję Telstar Chile.
W 1978 roku w Argentynie nie mogło być innej piłki niż Tango. Była od poprzedniczek bardziej odporna na wodę, a jej wizualną oprawę stanowiło 20 trójkątów wpisanych w 12 kół. Tango Espana w 1982 roku - to zmodernizowany model piłki argentyńskiej, jednak jeszcze bardziej wodoodporny. Meksyk w 1986 roku dysponował piłką Azteca, ze względu na specyfikę geograficzną kraju, po raz pierwszy wyprodukowaną z tworzyw syntetycznych. Miała być bardziej przydatna do gry na znacznych wysokościach, jeszcze bardziej odporna na wodę.
W 1990 roku Włosi postawili na czarny poliuretan, nakładany warstwami. Questra to piłka, jaką grano w 1994 roku na stadionach USA, szybsza i podobno ułatwiająca kontrolę poczynań gracza. Cztery lata później syntetyczna pianka pozwoliła Francuzom na posługiwanie się wielokolorową piłką o oczywistej nazwie Tricolore. Podczas MŚ w Korei Płd. i Japonii spotkania rozgrywano piłką Fevernova, w porównaniu z poprzednią wzbogaconą w produkcji nowymi technologiami.
Osiem lat temu w Niemczech przyszedł czas "ducha drużyny", czyli Teamgeist. Ma być produktem najnowszej generacji. To piłka, która po raz pierwszy została pozbawiona szwów, a organizatorzy mistrzostw chwalili się, że jest "najbardziej okrągłą piłką świata".
Kolorystyka piłki - biało-czarna - związana była z barwami reprezentacji Niemiec, zaś dodatkowy kolor złoty - na finał - odnosił się do 18-karatowego Pucharu Świata, o który walczą uczestnicy mundialu. Na piłce umieszczono elementy w kształcie śmigła i turbiny. Po raz pierwszy w historii zastosowano w niej nowatorską konfigurację 14, a nie ponad 30 paneli, co pozwoliło na uzyskanie niespotykanej wcześniej gładkości i idealnej kulistości piłki.
Cztery lata temu uczestnicy MŚ kopali Jabulani. Składała się tylko z ośmiu "łatek", ale za to było na niej aż 11 kolorów, inspirowanych barwami RPA. Tyle wykorzystanych barw symbolizuje też skład futbolowej drużyny, ale także liczbę oficjalnych języków używanych w kraju-gospodarzu poprzedniego mundialu oraz afrykańskich społeczności zamieszkujących ten kraj.
Jabulani" w języku Zulu oznacza "świętować", "bawić się", "celebrować".
Począwszy od 1970 roku wszystkie piłki na MŚ przygotował Adidas.
Nazwy piłek używanych w MŚ od 1970 roku:
1970, Meksyk - Telstar
1974, RFN - Telstar
1978, Meksyk - Tango
1982, Hiszpania - Tango
1986, Meksyk - Azteca
1990, Włochy - Etrusco Unico
1994, USA - Questra
1998, Francja - Tricolore
2002, Japonia/Korea Płd. - Fevernova
2006, Niemcy - Teamgeist
2010, RPA - Jabulani
2014, Brazylia - Brazuca
Wyeliminowani, choć nie przegrali
Francja osiem lat temu na boiskach w Niemczech i Włochy w 1990 roku przed własną publicznością nie zdobyły tytułu mistrza świata w piłce nożnej, choć w turnieju finałowym nie przegrały żadnego z siedmiu meczów.
Łącznie 17-krotnie zdarzyło się, że zespół odpadł z mundialu nie przegrywając żadnego spotkania, a o jego losie zdecydowały rzuty karne.
Drużyny wyeliminowane z MŚ bez porażki
(mecze, w których dochodziło do serii rzutów karnych, traktowane są jako zakończone remisem):
1974 - Szkocja; 3 mecze bez porażki
1978 - Brazylia; 7 meczów
1982 - Kamerun; 3 mecze
1982 - Anglia; 5 meczów
1986 - Meksyk, 5 meczów
1986 - Brazylia, 5 meczów
1990 - Anglia, 6 meczów
1990 - Włochy, 7 meczów1998 - Belgia, 3 mecze
1998 - Włochy, 5 meczów
1998 - Holandia, 6 meczów
2002 - Irlandia, 4 mecze
2002 - Hiszpania, 5 meczów
2006 - Szwajcaria, 4 mecze
2006 - Argentyna, 5 meczów
2006 - Anglia, 6 meczów
2006 - Francja, 7 meczów
22 razy decydowały karne
Spośród 772 spotkań, jakie rozegrano dotychczas w piłkarskich mistrzostwach świata, w 22 rozstrzygnięcie nastąpiło w serii rzutów karnych.
Pierwszy taki przypadek miał miejsce na mundialu w 1982 roku, kiedy reprezentacja RFN w półfinale pokonała Francję 5-4. Po regulaminowych 90 minutach był remis 1:1, a po dogrywce 3:3.
Z kolei ostatnio konkurs jedenastek wyłonił zwycięzcę w ćwierćfinale MŚ cztery lata temu w RPA, w którym zmierzyły się Urugwaj i Ghana. Zespół z Ameryki Południowej wygrał 4-2.
Mecze piłkarskich MŚ rozstrzygnięte w rzutach karnych
(kolejno: data, rywale, faza turnieju, wynik po 90 minutach, po dogrywce i końcowy):
1) 08.07.1982 RFN - Francja półfinał 1:1 3:3 5-4
2) 21.06.1986 Brazylia - Francja ćwierćfinał 1:1 3:3 3-4
3) 21.06.1986 RFN - Meksyk ćwierćfinał 0:0 0:0 4-1
4) 22.06.1986 Hiszpania - Belgia ćwierćfinał 1:1 1:1 4-5
5) 25.06.1990 Irlandia - Rumunia 1/8 finału 0:0 0:0 5-4
6) 30.06.1990 Jugosławia - Argentyna ćwierćfinał 0:0 0:0 2-3
7) 03.07.1990 Włochy - Argentyna półfinał 1:1 1:1 3-4
8) 04.07.1990 RFN - Anglia półfinał 1:1 1:1 4-3
9) 05.07.1994 Meksyk - Bułgaria 1/8 finału 1:1 1:1 1-3
10) 10.07.1994 Rumunia - Szwecja ćwierćfinał 1:1 2:2 4-5
11) 17.07.1994 Brazylia - Włochy finał 0:0 0:0 3-2
12) 30.06.1998 Argentyna - Anglia 1/8 finału 2:2 2:2 4-3
13) 03.07.1998 Włochy - Francja ćwierćfinał 0:0 0:0 3-4
14) 07.07.1998 Brazylia - Holandia półfinał 1:1 1:1 4-2
15) 16.06.2002 Hiszpania - Irlandia 1/8 finału 1:1 1:1 3-2
16) 22.06.2002 Hiszpania - Korea Płd. ćwierćfinał 0:0 0:0 3-5
17) 26.06.2006 Szwajcaria - Ukraina 1/8 finału 0:0 0:0 0-3
18) 30.06.2006 Niemcy - Argentyna ćwierćfinał 1:1 1:1 4-2
19) 01.07.2006 Anglia - Portugalia ćwierćfinał 0:0 0:0 1-3
20) 09.07.2006 Włochy - Francja finał 1:1 1:1 5-3
21) 29.06.2010 Paragwaj - Japonia 1/8 finału 0:0 0:0 5-3
22) 02.07.2010 Urugwaj - Ghana ćwierćfinał 1:1 1:1 4-2
Rehhagel najstarszym trenerem w historii
Były selekcjoner reprezentacji Grecji Otto Rehhagel jest najstarszym trenerem w historii piłkarskich mistrzostw świata. W dniu meczu z Argentyną (0:2) 22 czerwca 2010 roku miał 71 lat i 317 dni.
Wcześniej miano najstarszego na mundialu należało do Włocha Cesare Maldiniego, który w ostatnim meczu Italii w 2002 roku Japonii i Korei Płd. liczył 70 lat i 131 dni.
Z kolei najmłodszym trenerem, który poprowadził drużynę w turnieju finałowym MŚ, był Argentyńczyk Juan Jose Tramutola. W pierwszym spotkaniu z Francją na mundialu w 1930 roku liczył zaledwie 27 lat i 267 dni.
Najmłodsi i najstarsi trenerzy na piłkarskich MŚ:
najmłodsi
---------
27 lat i 267 dni - Juan Jose Tramutola (Argentyna, 1930)
29 lat i 77 dni - Gyorgi Orth (Węgry, 1930)
30 lat i 130 dni - Josef Cejo (Czechosłowacja, 1954)
najstarsi
---------
71 lat i 317 dni - Otto Rehhagel (Niemcy/Grecja, 2010)
70 lat i 131 dni - Cesare Maldini (Włochy, 2002)
68 lat i 211 dni - Otto Pfister (Niemcy/Togo, 2006)
67 lat i 334 dni - Luis Aragones (Hiszpania, 2006)
Najwyższe zwycięstwa
Trzy razy w turniejach finałowych piłkarskich mistrzostw świata zanotowano zwycięstwo różnicą dziewięciu goli. Dwa z nich należą do reprezentacji Węgier, która w 1954 roku rozgromiła Koreę Południową 9:0, a w 1982 roku zwyciężyła Salwador 10:1.
Wynikiem 9:0 zakończyło się też spotkanie w 1974 roku między Jugosławią a Zairem.
Trzy razy w historii mundialu zanotowano wynik 8:0. Z kolei jedną z kilku wygranych 7:0 może się pochwalić Polska, która w takich rozmiarach uporała się z Haiti w MŚ 1974 roku.
Najwyższe zwycięstwa w MŚ 1930-2010:
1934 Włochy - USA 7:1
1938 Szwecja - Kuba 8:0
Węgry - Indie Holenderskie 6:0
1950 Brazylia - Szwecja 7:1
Urugwaj - Boliwia 8:0
1954 Urugwaj - Szkocja 7:0
Węgry - Korea Południowa 9:0
Turcja - Korea Południowa 7:0
1970 Urugwaj - Izrael 6:0
1974 Polska - Haiti 7:0
Jugosławia- Zair 9:0
1978 Argentyna - Peru 6:0
RFN - Meksyk 6:0
1982 Węgry - Salwador 10:1
1986 ZSRR - Węgry 6:0
2002 Niemcy - Arabia Saudyjska 8:0
2006 Argentyna - Serbia i Czarnogóra 6:0
2010 Portugalia - Korea Północna 7:0
Najwięcej widzów w USA
Rekordowy pod względem publiczności, która zjawiła się na stadionach, był piłkarski mundial w 1994 roku w Stanach Zjednoczonych. Każdy mecz oglądało średnio 68 991 widzów. Największa była także łączna liczba kibiców, którzy zasiedli na trybunach podczas wszystkich spotkań - 3 587 538.
Najmniej widzów średnio na jednym meczu zjawiło się w 1938 roku na turnieju we Francji - 20 898.
64 spotkania ostatnich mistrzostw świata, w RPA w 2010 roku, oglądało łącznie 3 178 856 widzów. Średnio każdy mecz widziało na stadionie 49 670 kibiców.
Średnia widzów na poszczególnych turniejach finałowych:
1930, Urugwaj: 28 538
1934, Włochy: 21 058
1938, Francja: 20 898
1950, Brazylia: 47 394
1954, Szwajcaria: 34 229
1958, Szwecja: 25 880
1962, Chile: 27 911
1966, Anglia: 50 036
1970, Meksyk: 50 124
1974, Niemcy: 47 969
1978, Argentyna: 40 800
1982, Hiszpania: 40 571
1986, Meksyk: 46 019
1990, Włochy: 48 388
1994, USA: 68 991
1998, Francja: 43 517
2002, Korea Płd/Japonia: 42 268
2006, Niemcy: 52 491
2010, RPA: 49 670
Debiutanci
Bośnia i Hercegowina będzie jedyną drużyną, która w rozpoczynającym się mundialu, zadebiutuje w imprezie tej rangi.
W dotychczasowych turniejach finałowych debiutanci nie raz byli autorami niespodzianek.
Tak było m.in. w 1998 roku, gdy Chorwacja zajęła trzecie miejsce, przegrywając w półfinale z późniejszym mistrzem Francją. Przed 12 laty na boiskach Korei Płd. i Japonii sprawcą sensacji był Senegal, który w meczu otwarcia pokonał 1:0 broniącą tytułu ekipę francuską.
Z kolei cztery lata temu w RPA w decydującym o awansie do 1/8 finału meczu fazy grupowej debiutująca w MŚ Słowacja wygrała z Włochami 3:2 i obrońcy tytułu musieli wracać do domu.
Zespoły debiutujące w poszczególnych MŚ:
1930 (13): Argentyna, Belgia, Boliwia, Brazylia, Chile, USA, Francja, Meksyk, Paragwaj, Peru,
Rumunia, Urugwaj, Jugosławia
1934 (10): Niemcy, Austria, Egipt, Hiszpania, Węgry, Włochy, Holandia, Szwajcaria, Szwecja,
Czechosłowacja
1938 (4): Antyle Holenderskie, Kuba, Norwegia, Polska
1950 (1): Anglia
1954 (3): Korea Płd., Szkocja, Turcja
1958 (3): Irlandia Płn., ZSRR, Walia
1962 (2): Bułgaria, Kolumbia
1966 (2): Korea Płn., Portugalia
1970 (3): Izrael, Maroko, Salwador
1974 (4): Australia, Haiti, NRD, Zair
1978 (2): Iran, Tunezja
1982 (5): Algieria, Kamerun, Honduras, Kuwejt, Nowa Zelandia
1986 (3): Kanada, Dania, Irak
1990 (3): Kostaryka, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Irlandia 1994 (3): Arabia Saudyjska, Grecja, Nigeria
1998 (4): RPA, Chorwacja, Jamajka, Japonia
2002 (4): Chiny, Ekwador, Senegal, Słowenia
2006 (6): Angola, Wybrzeże Kości Słoniowej, Ghana, Togo, Trynidad i Tobago, Ukraina
2010 (1): Słowacja
2014 (1): Bośnia i Hercegowina
Osiągnięcia obrońców tytułu
Tylko dwukrotnie udała się obrona tytułu mistrza świata w piłce nożnej - Włochom w 1938 roku i Brazylijczykom w 1962 roku.
W 20. edycji turnieju, która 12 czerwca rozpocznie się w Brazylii, o dołączenie do tego grona walczyć będą Hiszpanie.
Czterokrotnie zdarzyło się natomiast, że obrońca tytułu odpadł już w pierwszej fazie kolejnego mundialu.
Po raz pierwszy taka sytuacja miała miejsce w 1950 roku w Urugwaju, kiedy Włosi odpadli po fazie grupowej. Swój "wyczyn" powtórzyli cztery lata temu w RPA.
W 1966 roku do ćwierćfinału nie zdołali awansować Brazylijczycy, którzy w grupie musieli uznać wyższość Węgrów i Portugalczyków. 36 lat później w Japonii i Korei Płd. podobny szok przeżyli z kolei Francuzi.
rok zwycięzca obrońca tytułu
1930 Urugwaj -
1934 Włochy nie wziął udziału
1938 Włochy mistrz świata
1942 mundial się nie odbył
1946 mundial się nie odbył
1950 Urugwaj 7. miejsce (faza grupowa)
1954 Niemcy 4. miejsce
1958 Brazylia 4. miejsce
1962 Brazylia mistrz świata
1966 Anglia 11. miejsce (faza grupowa)
1970 Brazylia 8. miejsce (ćwierćfinał)
1974 Niemcy 4. miejsce
1978 Argentyna 6. miejsce (2. runda grupowa)
1982 Włochy 11. miejsce (2. runda grupowa)
1986 Argentyna 12. miejsce (1/8 finału)
1990 Niemcy 2. miejsce
1994 Brazylia 5. miejsce (ćwierćfinał)
1998 Francja 2. miejsce
2002 Brazylia 28. miejsce (faza grupowa)
2006 Włochy 5. miejsce (ćwierćfinał)
2010 Hiszpania 26. miejsce (faza grupowa)
Kartkowi rekordziści
159 czerwonych kartek pokazali sędziowie w meczach wszystkich piłkarskich mistrzostw świata. Najwięcej,11,ujrzeli Brazylijczycy.
Na czele klasyfikacji wszech czasów pod względem liczby otrzymanych żółtych kartek (wprowadzonych w 1970 roku) znajdują się Niemcy - 101.
Polscy piłkarze zostali ukarani 44 żółtymi kartkami, a jedyną czerwoną ujrzał w mundialu przed ośmioma laty w Niemczech Radosław Sobolewski.
Najwięcej czerwonych kartek w MŚ (159 od 1930):
1. Brazylia 11
2. Argentyna 10
3. Urugwaj 8
4. Kamerun 7
. Włochy 7
. Niemcy 7
. Holandia 7
8. Czechy/Czechosłowacja 6
. Meksyk 6
. Francja 6
11. Węgry 5
Jugosławia/Serbia 5
Portugalia 5
Najwięcej żółtych kartek w MŚ (od 1970 roku):
1. Niemcy 101
2. Argentyna 97
3. Włochy 88
4. Brazylia 82
. Holandia 82
6. Meksyk 62
Matthaeus grał najczęściej
Najwięcej meczów na mundialu rozegrał Lothar Matthaeus. W barwach rerezentacji Niemiec wystąpił w 25 spotkaniach. W czołówce tego zestawienia znajduje się dwóch Polaków - Władysław Żmuda, który ma w dorobku 21 meczów i Grzegorz Lato, który zanotował jedno spotkanie mniej.
19 razy na boisku w MŚ pojawił się urodzony w Polsce reprezentant Niemiec Miroslav Klose. Ma on także szansę zagrać na mundialu w Brazylii i awansować w zestawieniu.
Piłkarze z największą liczbą występów w meczach MŚ:
25 meczów - Lothar Matthaeus (Niemcy, 1982-1998)
23 - Paolo Maldini (Włochy, 1990-2002)
21 - Uwe Seeler (Niemcy, 1958-1970), Władysław Żmuda (Polska, 1974-1986), Diego Maradona (Argentyna, 1982-1994)
20 - Grzegorz Lato (Polska, 1974-1982), Cafu (Brazylia, 1994-2006)
19 - Wolfgang Overath (Niemcy, 1966-1974), Berti Vogts (Niemcy, 1970-1978), Karl-Heinz Rummenigge (Niemcy, 1978-1986), Ronaldo (Brazylia, 1998-2006), Miroslav Klose (Niemcy, 2002-2010)
18 - Franz Beckenbauer (Niemcy, 1966-1974), Sepp Maier (Niemcy, 1970-1978), Mario Kempes (Argentyna, 1974-1982), Antonio Cabrini (Włochy, 1978-1986), Gaetano Scirea (Włochy, 1978-1986), Pierre Littbarski (Niemcy, 1982-1990), Thomas Berthold (Niemcy, 1986-1994), Claudio Taffarel (Brazylia, 1990-1998), Carlos Dunga (Brazylia, 1990-1998), Fabio Cannavaro (1998-2010).
Brazylijczyk Ronaldo najskuteczniejszy
Brazylijczyk Ronaldo z dorobkiem 15 goli jest najlepszym strzelcem w historii turniejów finałowych. Po 14 bramek uzyskali Niemcy Gerd Mueller i urodzony w Polsce Miroslav Klose, który prawdopodobnie wystąpi na mundialu w Brazylii.
Wśród zdobywców 10 goli znajduje się obecny prezes PZPN, a w przeszłości reprezentacyjny piłkarz Grzegorz Lato.
Najlepsi strzelcy w historii piłkarskich MŚ:
1. Ronaldo (Brazylia, 1998-2006) 15 bramek
2. Gerd Mueller (Niemcy, 1970-1974) 14
. Miroslav Klose (Niemcy, 2002-2010) 14
4. Just Fontaine (Francja, 1958) 13
5. Pele (Brazylia, 1958-1970) 12
6. Sandor Kocsis (Węgry, 1954) 11
. Juergen Klinsmann (Niemcy, 1990-1998) 11
8. Helmut Rahn (NRF, 1954-1958) 10
. Teofilo Cubillas (Peru, 1970-1978) 10
. Grzegorz Lato (Polska, 1974-1982) 10
. Gary Lineker (Anglia, 1986-1990) 10
. Gabriel Batistuta (Argentyna, 1994-2002) 10
Najszybsze bramki
Hakan Sukur jest autorem najszybszego gola w historii mistrzostw. Turek trafił do bramki w 11. sekundzie meczu z Koreą Płd., którego stawką było trzecie miejsce mundialu w 2002 roku.
Najszybciej zdobyte bramki w historii MŚ:
11. sekunda - Hakan Sukur (Turcja - Korea Płd., 29.06.2002)
15. sekunda - Vaclav Masek (Czechosłowacja - Meksyk, 07.06.1992)
27. sekunda - Bryan Robson (Anglia - Francja, 16.06.1982)
37. sekunda - Bernard Lacombe (Francja - Włochy, 02.06.1978)
52. sekunda - Celso Ayala (Paragwaj - Nigeria, 24.06.1998)
Rekordy finałów
Od 1930 do 2010 roku tylko osiem krajów zdobyło miano najlepszej drużyny globu. Najbardziej utytułowana jest Brazylia, która triumfowała pięciokrotnie.
Cztery tytuły mistrzowskie mają w dorobku Włochy, trzy - Niemcy, po dwa - Urugwaj i Argentyna, a po jednym - Anglia, Francja i Hiszpania. W rywalizacji kontynentów Europa prowadzi z Ameryką Płd. 10:9.
Sześć krajów zdobyło tytuły mistrzowskie będąc organizatorem mistrzostw: Urugwaj (1930), Włochy (1934), Anglia (1966), RFN (1974), Argentyna (1978), Francja (1998). Zespoły, które obroniły tytuł mistrza świata, to Włochy (1938) i Brazylia (1962).
Tylko 12 drużyn grało w meczach finałowych. Były to wyłącznie ekipy z Europy i Ameryki Południowej: Niemcy i Brazylia po siedem razy, Włochy - sześć, Argentyna - cztery, Holandia - trzy, Urugwaj, Węgry, Czechosłowacja i Francja - po dwa, a Szwecja, Anglia i Hiszpania - raz.
Stary Kontynent był 25-krotnie reprezentowany w meczu finałowym, a Ameryka Płd. - 13 razy. Gole w meczach finałowych - 70 (3,68 na mecz). Najwyższy wynik w finale: Brazylia - Szwecja 5:2 (1958).
Sześć meczów finałowych zostały zakończone dogrywkami: w 1934, 1966, 1978, 1994, 2006 i 2010 roku. Dwa spotkania o tytuł zakończyły się strzelaniem rzutów karnych: w 1994 i 2006 roku.
Z 19 dotychczasowych finałów 14 prowadzili sędziowie z Europy. Najczęściej - czterokrotnie - wyróżnienia tego dostąpili arbitrzy z Anglii.
Hat-tricka (trzy bramki jednego piłkarza) w meczu finałowym uzyskał tylko Geoff Hurst (Anglia, 1966). Po dwa gole zdobyli: Gino Colaussi (Włochy, 1938), Silvio Piola (Włochy, 1938), Helmut Rahn (RFN, 1954), Vava (Brazylia, 1958), Pele (Brazylia, 1958), Mario Kempes (Argentyna, 1978), Zinedine Zidane (Francja, 1998) i Ronaldo (Brazylia, 2002).
Piłkarze, którzy strzelali bramki w dwóch meczach finałowych MŚ: Vava - 1958 i 1962, Pele - 1958 i 1970, Paul Breitner (RFN) - 1974 i 1982.
Gola z karnego w meczach finałowych (w regulaminowym czasie gry bądź dogrywce) zdobyli: Johan Neeskens (Holandia, 1974), Paul Breitner (RFN, 1974), Andreas Brehme (RFN, 1990), Zinedine Zidane (Francja, 2006). Jedenastki w finale nie wykorzystał jedynie Antonio Cabrini (Włochy, 1982).
Czerwone kartki w meczach finałowych zobaczyło pięciu piłkarzy: Pedro Monzon i Gustavo Dezotti (obaj Argentyna, 1990), Marcel Desailly (Francja, 1998), Zinedine Zidane (Francja, 2006), John Heitinga (Holandia, 2010).
Piłkarze grający w dwóch zwycięskich zespołach (11): Giovanni Ferrari, Giuseppe Meazza (obaj Włochy) 1934 i 1938, Didi, Garrincha, Gilmar, Djalma Santos, Nilton Santos, Vava, Mario Zagalo, Zito (wszyscy Brazylia) 1958 i 1962, Pele (Brazylia) - 1958 i 1970, Cafu - 1994 i 2002.
Mistrz świata jako piłkarz i jako trener: Mario Zagalo (Brazylia), jako gracz w 1958 i 1962, a w roli szkoleniowca w 1970 roku i Franz Beckenbauer (RFN) - w 1974 roku oraz w 1990.
Miasta, w których dwukrotnie rozgrywano finał (3): Meksyk (1970 i 1986), Rzym (1934 i 1990), Paryż (1938 i 1998).
W pierwszych 13 meczach finałowych każdy z zespołów strzelił przynajmniej jedną bramkę. Argentyna była pierwszą drużyną (1990), której się to nie udało. Po raz pierwszy w 1994 roku mecz finałowy (Brazylia - Włochy) zakończył się remisem bezbramkowym.
Brazylia jest jedyną reprezentacją spoza Europy, która wygrała finał w mistrzostwach na Starym Kontynencie - w 1958 roku w Szwecji. Poza Europą triumfował tylko jeden jego przedstawiciel - Hiszpania cztery lata temu w RPA. Zespoły z Ameryki Południowej wygrały wszystkie mundiale na swoim kontynencie.
Sędziowie finałów
Z 19 dotychczasowych finałów MŚ 14 prowadzili Europejczycy. Najczęściej - czterokrotnie - wyróżnienia tego dostąpili arbitrzy z Anglii, w tym cztery lata temu w RPA Howard Webb.
Pięć pozostałych meczów decydujących o zdobyciu Pucharu Świata sędziowało trzech przedstawicieli Ameryki Południowej oraz po jednym z Afryki i Ameryki Łacińskiej.
Jedyny Polak, który był rozjemcą w finale, to Michał Listkiewicz. W spotkaniu Argentyny z Niemcami w Rzymie w 1990 roku był arbitrem liniowym.
Sędziowie finałów MŚ:
1930 Urugwaj: John Langenus (Belgia)
1934 Włochy: Ivan Eklind (Szwecja)
1938 Francja: Georges Capdeville (Francja)
1950 Brazylia (mecz decydujący o mistrzostwie świata): George Reader (Anglia)
1954 Szwajcaria: William Ling (Anglia)
1958 Szwecja: Maurice Alexandre Guigue (Francja)
1962 Chile: Nikołaj Łatyszew (ZSRR)
1966 Anglia: Gottfried Dienst (Szwajcaria)
1970 Meksyk: Rudi Gloeckner (NRD)
1974 RFN: John Taylor (Anglia)
1978 Argentyna: Sergio Gonella (Włochy)
1982 Hiszpania: Arnaldo Cesar Coelho (Brazylia)
1986 Meksyk: Romualdo Arppi Filho (Brazylia)
1990 Włochy: Edgardo Codesal (Meksyk)
1994 USA: Sandor Puhl (Węgry)
1998 Francja: Said Belqola (Maroko)
2002 Japonia: Pierluigi Collina (Włochy)
2006 Niemcy: Horacio Elizondo (Argentyna)
2010 RPA: Howard Webb (Anglia)
Mecze finałowe
Zespoły Brazylii i Niemiec najczęściej - siedmiokrotnie - zagrały w finale mundialu. "Canarinhos" wywalczyli pięć tytułów.
W decydującym spotkaniu ostatniej edycji - w 2010 roku w RPA - Hiszpania, w pierwszym występie w finale, pokonała po dogrywce Holandię 1:0. "Pomarańczowi" z kolei dotarli do takiego meczu po raz trzeci i za każdym razem schodzili z boiska pokonani.
Wyniki dotychczasowych meczów finałowych:
1) Urugwaj 1930 - w Montevideo:
Urugwaj - Argentyna 4:2 (1:2)
Bramki: dla Urugwaju - Dorado 12, Cea 58, Iriarte 68, Castro 89; dla Argentyny - Peucelle 20, Stabile 38. Sędzia: Langenus (Belgia). Widzów: 70 tys.
Urugwaj: Ballesteros - Nasazzi, Mascheroni - Andrade, Fernandez, Gestido - Dorado, Scarone, Castro, Cea, Iriarte
Argentyna: Botasso - Della Torre, Paternoster - Juan Evaristo, Monti, Suarez - Peucelle, Varallo, Stabile, Ferreira, Mario Evaristo
2) Włochy 1934 - w Rzymie:
Włochy - Czechy 2:1 po dogrywce (1:1, 0:0)
Bramki: dla Włoch - Orsi 81, Schiavio 95; dla Czech - Puc 71. Sędzia: Eklind (Szwecja). Widzów: 50 tys.
Włochy: Combi - Monzeglio, Allemandi - Ferraris, Monti, Bertolini - Guaita, Meazza, Schiavio, Ferrari, Orsi
Czechosłowacja: Planicka - Zenisek, Ctyroky - Kostalek, Cambal, Krcil - Junek, Svoboda, Sobotka, Nejedly, Puc
3) Francja 1938 - w Paryżu:
Włochy - Węgry 4:2 (3:1)
Bramki: dla Włoch - Colaussi 6, 35, Piola 16, 82; dla Węgier - Titkos 8, Sarosi 70. Sędzia: Capdeville (Francja). Widzów: 80 tys.
Włochy: Olivieri - Foni, Rava - Serantoni, Andreolo, Locatelli - Biavati, Meazza, Piola, Ferrari, Colaussi
Węgry: Szabo - Polgar, Sandor Biro - Szalay, Szücs, Lazar - Sas, Vincze, Sarosi, Zsengeller, Titkos
4) Brazylia 1950 - w Rio de Janeiro (mecz decydujący o tytule mistrza świata):
Urugwaj - Brazylia 2:1 (0:0)
Bramki: dla Urugwaju - Schiaffino 68, Ghiggia 81; dla Brazylii - Friaca 48. Sędzia: Reader (Anglia). Widzów: 174 tys.
Urugwaj: Maspoli - Matias Gonzales, Tejera - Gambetta, Varela, Andrade - Ghiggia, Perez, Miguez, Schiaffino, Moran
Brazylia: Barbosa - Augusta, Juvenal - Bauer, Danilo, Bigode - Friaca, Zizinho, Ademir, Jair, Chico
5) Szwajcaria 1954 - w Bernie:
Niemcy - Węgry 3:2 (2:2)
Ferenc Puskas - najlepszy węgierski piłkarz w historii
Bramki: dla Niemiec - Rahn 18, 84, Morlock 11; dla Węgier - Puskas 6, Czibor 9. Sędzia: Ling (Anglia). Widzów: 64 tys.
Niemcy: Turek - Posipal, Kohlmeyer - Eckel, Liebrich, Mai - Rahn, Morlock, Ottmar Walter, Fritz Walter, Schaefer
Węgry: Grosics - Buzanszky, Lantos - Bozsik, Lorant, Zakarias - Czibor, Kocsis, Hidegkuti, Puskas, Mihaly Toth
6) Szwecja 1958 - w Sztokholmie:
Brazylia - Szwecja 5:2 (2:1)
Bramki: dla Brazylii - Vava 9, 32, Pele 55, 90, Zagallo 68; dla Szwecji - Liedholm 4, Simonsson 80. Sędzia: Guigue (Francja). Widzów: 52 tys.
Brazylia: Gilmar - Djalma Santos, Bellini, Orlando, Nilton Santos - Zito, Didi - Garrincha, Vava, Pele, Zagalo
Szwecja: Karl Svensson - Bergmark, Axbom - Boerjesson, Gustavsson, Parling - Hamrin, Gren, Simonsson, Liedholm, Skoglund
7) Chile 1962 - w Santiago:
Brazylia - Czechosłowacja 3:1 (1:1)
Bramki: dla Brazylii - Amarildo 17, Zito 69, Vava 78; dla Czechosłowacji - Masopust 15. Sędzia: Łatyszew (ZSRR). Widzów: 60 tys.
Brazylia: Gilmar - Djalma Santos, Nilton Santos - Zito, Mauro, Zozimo - Garrincha, Didi, Vavá, Amarildo, Zagalo
Czechosłowacja: Schrojf - Tichy, Popluhar, Novak - Pluskal, Masopust - Pospichal, Scherer, Kadraba, Kvasnak, Jelinek
8) Anglia 1966 - w Londynie:
Anglia - Niemcy 4:2 po dogrywce (2:2, 1:1)
Bramki: dla Anglii - Hurst 18, 101, 120, Peters 78; dla Niemiec - Haller 12, Weber 90. Sędzia: Dienst (Szwajcaria). Widzów: 100 tys.
Anglia: Banks - Cohen, Jack Charlton, Moore, Wilson - Stiles, Bobby Charlton, Peters - Ball, Hurst, Hunt
Niemcy: Tilkowski - Schulz - Hoettges, Weber, Schnellinger - Haller, Beckenbauer, Overath - Seeler, Held, Emmerich
9) Meksyk 1970 - w Meksyku:
Brazylia - Włochy 4:1 (1:1)
Bramki: dla Brazylii - Pele 18, Gerson 66, Jairzinho 71, Carlos Alberto 87; dla Włoch - Boninsegna 37. Sędzia: Gloeckner (NRD). Widzów: 112 tys.
Brazylia: Felix - Carlos Alberto, Brito, Piazza, Everaldo - Clodoaldo, Gérson, Rivelino - Jaerzenho, Pele, Tostao
Włochy: Albertosi - Burgnich (74. Juliano), Cera, Rosato, Faccetti - Bertini, Mazzola, de Sisti - Domenghini, Boninsegna (84. Rivera), Riva
10) Niemcy 1974 - w Monachium:
Niemcy - Holandia 2:1 (2:1)
Bramki: dla Niemiec - Breitner 25-karny, G. Mueller 43; dla Holandii - Neeskens 2. Sędzia: Taylor (Anglia). Widzów: 80 tys.
Niemcy: Maier - Beckenbauer - Vogts, Schwarzenbeck, Breitner - Hoeness, Bonhof, Overath - Grabowski, Mueller, Hoelzenbein
Holandia: Jongbloed - Suurbier, Haan, Rijsbergen (69. de Jong), Krol - Jansen, van Hanegem, Neeskens - Rep, Cruyff, Rensenbrink (46. Rene van de Kerkhof)
11) Argentyna 1978 - w Buenos Aires:
Argentyna - Holandia 3:1 po dogrywce (1:1, 1:0)
Bramki: dla Argentyny - Kempes 38, 105, Bertoni 115; dla Holandii - Nanninga 82. Sędzia: Gonella (Włochy). Widzów: 77 tys.
Argentyna: Fillol - Olguin, Luis Galvan, Passarella, Tarantini - Ardiles (66. Larrosa), Gallego, Kempes - Bertoni, Luque, Ortiz (75. Houseman)
Holandia: Jongbloed - Jansen (72. Suurbier), Krol, Brandts, Poortvliet - Willy van de Kerkhof, Haan, Neeskens - Rene van de Kerkhof, Rep (59. Nanninga), Rensenbrink
12) Hiszpania 1982 - w Madrycie:
Włochy - Niemcy 3:1 (0:0).
Bramki: dla Włoch - Rossi 57, Tardelli 69, Altobelli 81; dla Niemiec - Breitner 83. Sędzia: Coelho (Brazylia). Widzów: 90 tys.
Włochy: Zoff - Gentile, Scirea, Collovati, Cabrini - Conti, Oriali, Bergomi, Tardelli - Rossi, Graziani (8. Altobelli, 89. Causio)
Niemcy: Schumacher - Stielike - Karlheinz Foerster, Bernd Foerster - Briegel, Dremmler (63. Hrubesch), Breitner, Kaltz - Littbarski, Fischer, Rummenigge (70. Mueller)
13) Meksyk 1986 - w Meksyku:
Argentyna - Niemcy 3:2 (1:0).
Bramki: dla Argentyny - Brown 23, Valdano 56, Burruchaga 85; dla Niemiec - K.H.Rummenigge 74, Voeller 82. Sędzia: Arppi Filho (Brazylia). Widzów: 114 tys.
Argentyna: Pumpido - Brown - Cuciuffo, Ruggeri, Olarticoechea - Giusti, Batista, Maradona, Enrique - Burruchaga (88. Trobbiani), Valdano
Niemcy: Schumacher - Jakobs - Berthold, Foerster, Briegel - Brehme, Matthaeus, Magath (60. Hoeness), Eder - Rummenigge, Allofs (46. Voeller)
14) Włochy 1990 - w Rzymie:
Niemcy - Argentyna 1:0 (0:0)
Bramka: Brehme 85-karny. Sędzia: Codesal Mendez (Meksyk). Widzów: 73 tys.
Niemcy: Illgner - Augenthaler - Buchwald, Kohler, Brehme - Berthold (74. Reuter), Haessler, Matthaeus, Littbarski - Voeller, Klinsmann
Argentyna: Goycoechea - Simon - Sensini, Serrizuela, Ruggeri (46. Monzon) - Troglio, Burruchaga (53. Calderon), Basualdo, Lorenzo - Dezotti, Maradona
15) USA 1994 - w Los Angeles:
Brazylia - Włochy 0:0, 3:2 w karnych
Sędzia: Puhl (Węgry). Widzów: 94 tys.
Brazylia: Taffarel - Aldair, Marcio Santos, Mauro Silva - Jorginho (21. Cafu), Dunga, Branco - Mazinho, Zinho (106. Viola) - Bebeto, Romario
Włochy: Pagliuca - Mussi (34. Apolloni), Maldini, Baresi, Benarrivo - Donadoni, Albertini, Dino Baggio (95. Evani), Berti - Roberto Baggio, Massaro
16) Francja 1998 - w Paryżu:
Francja - Brazylia 3:0 (2:0)
Bramki: Zidane 27, 45, Petit 90. Sędzia: Belqola (Maroko). Widzów: 80 tys.
Francja: Barthez - Thuram, Leboef, Desailly, Lizarazu - Karembeu (60. Boghossian), Deschamps, Petit -Zidane - Djorkaeff (75. Vieira), Guivarc'h (66. Dugarry)
Brazylia: Taffarel - Cafu, Junior Baiano, Aldair, Roberto Carlos - Cesar Sampaio (74. Edmundo), Dunga - Leonardo (46. Denilson), Rivaldo - Ronaldo, Bebeto
17) Japonia/Korea Płd. 2002 - w Jokohamie:
Brazylia - Niemcy 2:0 (1:0)
Bramki: Ronaldo 67, 79. Sędzia: Collina (Włochy). Widzów: 69 tys.
Brazylia: Marcos - Lucio, Edmilson, Roque Junior - Cafu, Gilberto Silva, Roberto Carlos - Kleberson, Rivaldo - Ronaldo (90. Denilson), Ronaldinho (85. Juninho Paulista)
Niemcy: Kahn - Linke, Ramelow, Metzelder - Frings, Hamann, Jeremies (77. Asamoah), Bode (84. Bode) - Schneider - Klose (74. Bierhoff), Neuville
18) Niemcy 2006 - w Berlinie:
Włochy - Francja 1:1 po dogrywce (1:1, 1:1), karne 5:3
Bramki: dla Włoch - Marco Materazzi 14; dla Francji - Zinedine Zidane 7-karny. Sędzia: Elizondo (Argentyna). Widzów 69 tys.
Włochy: Buffon - Zambrotta, Materazzi, Cannavaro, Grosso - Perrotta (61. Iaquinta), Pirlo, Totti (61. De Rossi), Gattuso, Camoranesi (86. Del Piero) - Toni
Francja: Barthez - Sagnol, Thuram, Gallas, Abidal - Ribery (100. Trezeguet), Makelele, Zidane, Vieira (56. Diarra), Malouda - Henry (107. Wiltord).
19) RPA 2010 - w Johannesburgu:
Holandia - Hiszpania 0:1 po dogrywce (0:0)
Bramka: Iniesta (116). Sędzia: Howard Webb (Anglia). Widzów 84 490.
Holandia: Stekelenburg - van der Wiel, Heitinga, Mathijsen, van Bronckhorst (105. Braafheid) - Kuyt (71. Elia), van Bommel, Sneijder, de Jong (99. van der Vaart), Robben - van Persie.
Hiszpania: Casillas - Ramos, Pique, Puyol, Capdevila - Xabi Alonso (87. Fabregas), Xavi, Iniesta, Busquets - Pedro (60. Navas), Villa (106. Torres).
Mecze otwarcia
W Brazylii po raz ósmy w inauguracyjnym spotkaniu wystąpi zespół gospodarzy. Ich dotychczasowy bilans to cztery zwycięstwa i trzy remisy.
W historii MŚ w meczach otwarcia występowali również "z urzędu" obrońcy tytułu.
Mecze otwarcia piłkarskich mistrzostw świata:
13.07.1930, Urugwaj, Montevideo: Francja - Meksyk 4:1 (3:0)
27.05.1934, Włochy, Rzym: Niemcy - Belgia 5:2 (1:2)
04.06.1938, Francja, Paryż: Szwajcaria - Niemcy 1:1 (1:1, 1:1)
24.06.1950, Brazylia, Rio de Janeiro: Brazylia - Meksyk 4:0 (1:0)
16.06.1954, Szwajcaria, Lozanna: Jugosławia - Francja 1:0 (1:0)
08.06.1958, Szwecja, Sztokholm: Szwecja - Meksyk 3:0 (1:0)
30.05.1962, Chile, Santiago: Chile - Szwajcaria 3:1 (1:1)
11.07.1966, Anglia, Londyn: Anglia - Urugwaj 0:0
31.05.1970, Meksyk, Meksyk: Meksyk - ZSRR 0:0
13.06.1974, RFN, Frankfurt nad Menem: Jugosławia - Brazylia 0:0
01.06.1978, Argentyna, Buenos Aires: RFN - Polska 0:0
13.06.1982, Hiszpania, Barcelona: Belgia - Argentyna 1:0 (0:0)
31.05.1986, Meksyk, Meksyk: Bułgaria - Włochy 1:1 (0:1)
08.06.1990, Włochy, Mediolan: Argentyna - Kamerun 0:1 (0:0)
17.06.1994, USA, Chicago: Niemcy - Boliwia 1:0 (0:0)
10.06.1998, Francja, Paryż: Brazylia - Szkocja 2:1 (1:1)
31.05.2002, Korea Płd./Japonia, Seul: Francja - Senegal 0:1 (0:1)
09.06.2006, Niemcy, Monachium: Niemcy - Kostaryka 4:2 (2:1)
11.06.2010, RPA, Johannesburg: RPA - Meksyk 1:1 (0:0)
Nagrody indywidualne
Diego Forlan - najlepszy piłkarz mundialu w RPA
Złota Piłka dla najlepszego piłkarza turnieju, Złoty But - dla najlepszego strzelca, Złota Rękawica - dla najlepszego bramkarza oraz wyróżnienia dla najlepszego zawodnika młodego pokolenia, a także dla drużyny najrzadziej przekraczającej przepisy - to nagrody przyznawane uczestnikom MŚ.
Na listach laureatów znajdują się dwaj Polacy - Grzegorz Lato został najlepszym strzelcem mundialu w RFN w 1974 roku, a Władysława Żmudę uznano najlepszym piłkarzem młodego pokolenia tej imprezy.
Nagrody indywidualne piłkarskich MŚ:
Złota Piłka - dla najlepszego piłkarza turnieju. Nagroda przyznawana od 1982 roku i mundialu w Hiszpanii. Komisja Techniczna FIFA, złożona z głównie trenerów, po półfinałach ogłasza nazwiska 10 kandydatów to tego wyróżnienia, na których głosy oddali dziennikarze akredytowani na MŚ. Zwycięzca otrzymuje Złotą Piłkę, a kolejni w klasyfikacji Srebrną i Brązową Piłkę.
Dotychczasowi laureaci: 1930 - Jose Nasazzi (Urugwaj); 1934 - Giuseppe Meazza (Włochy); 1938 - Leonidas (Brazylia); 1950 - Zizinho (Brazylia); 1954 - Ferenc Puskas (Węgry); 1958 - Didi (Brazylia); 1962 - Garrincha (Brazylia); 1966 - Bobby Charlton (Anglia); 1970 - Pele (Brazylia); 1974 - Johann Cruyff (Holandia); 1978 - Mario Kempes (Argentyna); 1982 - Paolo Rossi (Włochy); 1986 - Diego Maradona (Argentyna); 1990 - Salvatore Schillaci (Włochy); 1994 - Romario (Brazylia); 1998 - Ronaldo (Brazylia); 2002 - Oliver Kahn (Niemcy); 2006 - Zinedine Zidane (Francja); 2010 - Diego Forlan (Urugwaj).
------
Złoty But - dla najlepszego strzelca turnieju. Jeżeli dwóch lub więcej zawodników uzyska tyle samo bramek, wówczas o tytule króla strzelców decyduje liczba asyst, a w dalszej kolejności liczba minut spędzonych na boisku (im mniej, tym lepiej). Następni w klasyfikacji otrzymują Srebrnego i Brązowego Buta.
Dotychczasowi laureaci: 1930 - Guillermo Stabile (Argentyna); 1934 - Oldrich Nejedly (Czechosłowacja); 1938 - Leonidas (Brazylia); 1950 - Ademir (Brazylia); 1954 - Sandos Kocsis (Węgry); 1958 - Just Fontaine (Francja); 1962 - Garrincha, Vava (obaj Brazylia), Drajen Jerkovic (Jugosławia), Leonel Sanchez (Chile), Walentin Iwanow (ZSRR), Florian Albert (Węgry); 1966 - Eusebio (Portugalia); 1970 - Gerd Mueller (RFN); 1974 - Grzegorz Lato (Polska); 1978 - Mario Kempes (Argentyna); 1982 - Paolo Rossi (Włochy); 1986 - Gary Lineker (Anglia); 1990 - Salvatore Schillaci (Włochy); 1994 - Oleg Salenko (Rosja), Christo Stoiczkow (Bułgaria); 1998 - Davor Suker (Chorwacja); 2002 - Ronaldo (Brazylia); 2006 - Miroslav Klose (Niemcy); 2010 - Thomas Mueller (Niemcy).
------
Złota Rękawica - dla najlepszego bramkarza. Nagroda przyznawana przez Komisję Techniczną FIFA od 1994 roku.
Dotychczasowi laureaci: 1994 - Michel Preudhomme (Belgia); 1998 - Fabien Barthez (Francja); 2002 - Oliver Kahn (Niemcy); 2006 - Gianluigi Buffon (Włochy); 2010 - Iker Casillas (Hiszpania).
------
Najlepszy piłkarz młodego pokolenia - dla najlepszego zawodnika, który w dniu rozpoczęcia turnieju nie ukończył 21 lat. Wyboru dokonuje Komisja Techniczna FIFA.
Dotychczasowi laureaci: 1958 - Pele (Brazylia); 1962 - Florian Albert (Węgry); 1966 - Franz Beckenbauer (Niemcy); 1970 - Teofilo Cubillas (Peru); 1974 - Władysław Żmuda (Polska); 1978 - Antonio Cabrini (Włochy); 1982 - Manuel Amoros (Francja); 1986 - Vincenzo Scifo (Belgia); 1990 - Robert Prosinecki (Jugosławia); 1994 - Marc Overmars (Holandia); 1998 - Michael Owen (Anglia); 2002 - Landon Donovan (USA); 2006 - Lukas Podolski (Niemcy); 2010 - Thomas Mueller (Niemcy)
------
Nagroda Fair Play - dla zespołu najrzadziej przekraczającego przepisy, spośród tych, które przeszły fazę grupową. Każdy piłkarz zwycięskiej drużyny otrzymał pamiątkowy medal, a federacja danego kraju dodatkowo 50 tysięcy dolarów na rozwój futbolu młodzieżowego.
Dotychczasowi laureaci: 1970 - Peru; 1978 - Argentyna; 1982 - Brazylia; 1986 - Brazylia; 1990 - Anglia; 1994 - Brazylia; 1998 - Anglia, Francja; 2002 - Belgia; 2006 - Hiszpania, Brazylia; 2010 - Hiszpania.
Królowie strzelców
Francuz Just Fontaine zdobył najwięcej bramek w jednym turnieju finałowym piłkarskich mistrzostw świata - w 1958 roku 13 razy pokonał bramkarzy rywali.
W trzech mundialach miano najlepszego strzelca przypadło więcej niż jednemu zawodnikowi. Tak było m.in. cztery lata temu w RPA, kiedy po pięć goli uzyskali Niemiec Thomas Mueller, Hiszpan David Villa, Urugwajczyk Diego Forlan i Holender Wesley Sneijder. Nagroda Złotego Buta dla najskuteczniejszego przypadła jednak Muellerowi, który zanotował także trzy asysty, najwięcej spośród zdobywców pięciu bramek.
W 1974 roku królem strzelców został Grzegorz Lato, który na niemieckich stadionach uzyskał siedem goli.
Dotychczasowi królowie strzelców MŚ:
1930 - Guillermo Stabile (Argentyna) 8 goli
1934 - Oldrich Nejedly (Czechosłowacja) 5 goli
1938 - Leonidas (Brazylia) 8 goli
1950 - Ademir (Brazylia) 9 goli
1954 - Sandos Kocsis (Węgry) 11 goli
1958 - Just Fontaine (Francja) 13 goli
1962 - Garrincha, Vava (obaj Brazylia), Drajen Jerkovic (Jugosławia), Leonel Sanchez (Chile), Walentin Iwanow
(ZSRR), Florian Albert (Węgry) 4 gole
1966 - Eusebio (Portugalia) 9 goli
1970 - Gerd Mueller (RFN) 10 goli
1974 - Grzegorz Lato (Polska) 7 goli
1978 - Mario Kempes (Argentyna) 6 goli
1982 - Paolo Rossi (Włochy) 6 goli
1986 - Gary Lineker (Anglia) 6 goli
1990 - Salvatore Schillaci (Włochy) 6 goli
1994 - Oleg Salenko (Rosja), Christo Stoiczkow (Bułgaria) - 6 goli
1998 - Davor Suker (Chorwacja) 6 goli
2002 - Ronaldo (Brazylia) 8 goli
2006 - Miroslav Klose (Niemcy) 5 goli
2010 - Thomas Mueller (Niemcy), David Villa (Hiszpania), Diego Forlan (Urugwaj),
Wesley Sneijder (Holandia) 5 goli
Trenerzy mistrzów
Ostatni szkoleniowiec, który zdobył mistrzostwo świata to Vicente del Bosque. W finale mundialu w RPA jego zespół pokonał po dogrywce Holandię 1:0.
Jedynym trenerem, który dwukrotnie sięgnął po to trofeum, jest Włoch Vittorio Pozzo. Jego zespół triumfował w 1934 i 1938 roku. W tym roku będą mogli do niego dołączyć del Bosque i Brazylijczyk Luis Felipe Scolari.
Nigdy w mundialu nie triumfowała drużyna prowadzona przez obcokrajowca.
Mistrzowie świata i ich trenerzy (kolejno rok, gospodarz, nazwisko szkoleniowca):
1930, Urugwaj Alberto Suppici (Urugwaj)
1934, Włochy Vittorio Pozzo (Włochy)
1938, Francja Vittorio Pozzo (Włochy)
1950, Brazylia Juan Lopez (Urugwaj)
1954, Szwajcaria Sepp Herberger (RFN)
1958, Szwecja Vincente Feola (Brazylia)
1962, Chile Aymore Moreira (Brazylia)
1966, Anglia Alf Ramsey (Anglia)
1970, Meksyk Mario Zagallo (Brazylia)
1974, RFN Helmut Schoen (RFN)
1978, Argentyna Cesar Luis Menotti (Argentyna)
1982, Hiszpania Enzo Bearzot (Włochy)
1986, Meksyk Carlos Bilardo (Argentyna)
1990, Włochy Franz Beckenbauer (Niemcy)
1994, USA Carlos Alberto Perreira (Brazylia)
1998, Francja Aime Jacquet (Francja)
2002, Japonia/Korea Płd. Luis Felipe Scolari (Brazylia)
2006, Niemcy Marcello Lippi (Włochy)
2010, RPA Vicente del Bosque (Hiszpania)
Europa - Ameryka Południowa 10:9
W 19 dotychczasowych turniejach 10 razy triumfowały drużyny z Europy, a dziewięciokrotnie z Ameryki Południowej. Tylko reprezentacje z tych dwóch kontynentów zdobyły Puchar Świata.
Z Europy na liście zwycięzców figurują: Włochy - 1934, 1938, 1982 i 2006, Niemcy - 1954, 1974 i 1990, Anglia - 1966, Francja - 1998 i Hiszpania, która w finale ostatniego mundialu, w 2010 roku w RPA, pokonała po dogrywce Holandię 1:0.
Z kolei z Ameryki Południowej są trzy zespoły, które okazały się najlepsze: Brazylia - 1958, 1962, 1970, 1994 i 2002, Urugwaj - 1930, 1950 oraz Argentyna - 1978, 1986.
Ekipy z tego kontynentu nigdy nie oddały trofeum, gdy były gospodarzem turniejem. Tegoroczny mundial odbędzie się w Brazylii.
Pierwszy, pierwsza, pierwsze...
Ernest Wilimowski - jedyny piłkarz, który w jednym meczu MŚ zdobył cztery bramki, a jego zespół przegrał
Francuz Lucien Laurent był pierwszym piłkarzem, który zdobył gola w turnieju finałowym MŚ. Jak ustalili historycy futbolu, bramka padła 13 lipca 1930 roku o godz. 15.19 w 19. minucie meczu Trójkolorowych z Meksykiem (4:1) na stadionie Pocitos w Montevideo.
Laurent pokonał bramkarza rywali Oscara Bonfiglio strzałem spoza pola karnego. Mecz nie został rozegrany na wybudowanym specjalnie na mundial stadionie Centenario, gdyż tam do ostatniej chwili kończono trybunę o nazwie "America" i obiekt był gotowy 18 lipca.
W tym meczu zdarzył się inny historyczny przypadek. Kontuzjowanego francuskiego bramkarza Alexisa Thepota zastąpił w 24. minucie gry pomocnik Augustin Chantrel (puścił jednego gola). Do 1970 r. regulamin nie pozwalał na zmianę bramkarza w trakcie meczu.
x x x
Pierwszy hat-trick - trzy bramki w jednym meczu zdobył napastnik argentyński Guillermo Stabile, który został królem strzelców pierwszych MŚ. 19 lipca 1930 r. w meczu z Meksykiem (6:3) trafił do siatki w 8., 17. i 80. minucie gry.
x x x
Pierwszy gol zdobyty głową - przypisano go Amerykaninowi Bertramowi (Bertowi) Patenaude, który popisał się takim zagraniem 13 lipca 1930 r. w 89. minucie spotkania z Belgią (3:0).
x x x
Pierwszy rezerwowy strzelec bramki - został nim autor ostatniego gola dla Meksyku w meczu z Salwadorem (4:0) w mundialu 1970 r. Juan Besaguren.
x x x
Pierwszy gol z rzutu karnego - został zdobyty 19 lipca 1930 roku przez Meksykanina Manuela Rosasa w 42. minucie meczu z Argentyną (3:6). W 65. minucie w ten sposób uzyskał kolejną bramkę, ale wówczas trafił do siatki po dobitce. Wcześniej Argentyńczyk Adolfo Zumelzu dwukrotnie nie potrafił pokonać bramkarza Meksyku Oscara Bonfiglio, choć w meczu zdobył dwa gole.
x x x
Pierwszy rzut karny - w mistrzostwach świata podyktował dla Chile, w 30. minucie meczu z Francją 19 lipca 1930 roku, urugwajski sędzia Tejeda. Strzał Guillermo Saavedry obronił Alexis Thepot. Tym samym Thepot stał się pierwszym bramkarzem, który obronił "jedenastkę" na mundialu. Spotkanie drużyna z Ameryki Płd. wygrała 1:0.
x x x
Pierwszy gol z rzutu rożnego - autorem takiego zagrania był reprezentant Kolumbii Marcos Coll w 68. minucie meczu z ZSRR (4:4), który odbył się 3 czerwca 1962 roku w Arice. Pokonanym bramkarzem był legendarny Lew Jaszyn.
x x x
Pierwszy gol samobójczy - 16 lipca 1930 roku pechowcem okazał się autor innego historycznego trafienia (pierwsza bramka z rzutu karnego) Meksykanin Manuel Rosas w 52. minucie meczu z Chile (0:3).
x x x
Pierwszy wykluczony z gry piłkarz - choć sędziowie nie karali wówczas czerwonymi kartkami, to chilijski arbiter Alberto Warnken 14 lipca 1930 roku usunął z boiska kapitana reprezentacji Peru Placido Galindo w spotkaniu z Rumunią (1:3). Rzecz działa się w 54. minucie gry, a według relacji z tamtych lat, sędzia pomylił się i zamiast ukarać brutalnie faulującego jednego z Rumunów, kazał opuścić plac gry protestującemu Peruwiańczykowi.
x x x
Pierwszy piłkarz, który zdobył bramki we wszystkich meczach turnieju finałowego - takim wyczynem popisał się w 1950 roku Alcide Ghiggia, który wpisał się na listę strzelców w czterech spotkaniach reprezentacji Urugwaju. Osiem lat później Francuz Just Fontaine trafił do siatki w każdym z sześciu meczów, a łącznie zdobył 13 goli. W 1970 roku również we wszystkich sześciu spotkaniach bramkarza rywali pokonał Brazylijczyk Jairzinho, który zakończył turniej z siedmioma golami. Rekordzistą mógł zostać w 2002 roku Brazylijczyk Ronaldo, jednak zdobył bramki w sześciu z siedmiu spotkań, z wyłączeniem półfinału.
x x x
Jedynym piłkarzem, który strzelił w jednym meczu cztery bramki, a jego zespół przegrał, był Polak Ernest Wilimowski. 5 czerwca 1938 roku w Strasburgu biało-czerwoni przegrali w 1/8 finału z Brazylią po dogrywce 5:6.
x x x
Przed i po II wojnie światowej w mistrzostwach świata zdołało zagrać jedynie dwóch piłkarzy - Szwed Erik Nilsson i Szwajcar Alfred Bickel wystąpili w turniejach w 1938 i 1950 roku.
x x x
Pierwszym i jedynym dotąd trenerem, który dwukrotnie triumfował w mistrzostwach świata jest Włoch Vittorio Pozzo. Święcił triumfy w 1934 i 1938 roku.
x x x
Pierwszym który zdobył tytuły mistrza świata jako piłkarz i trener, jest Brazylijczyk Mario Zagalo. Jako zawodnik triumfował w mundialu w 1958 i 1962 roku, a w roli szkoleniowca w 1970 r. Drugą szansę miał w 1998 roku, ale Canarinhos pod jego wodzą ulegli w finale Francuzom 0:3. Jego wyczyn powtórzył Niemiec Franz Beckenbauer, który był mistrzem świata jako piłkarz w 1974 r., a 16 lat później cieszył się ze zdobycia Pucharu Świata jako szkoleniowiec.
x x x
Jedynym piłkarzem, który strzelał gole dla dwóch reprezentacji był Robert Prosinecki. W 1990 roku reprezentował Jugosławię i zdobył bramkę w meczu ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi, a osiem lat później uzyskał gola dla Chorwacji w meczu z Jamajką.
x x x
Pierwsza transmisja telewizyjna miała miejsce podczas mistrzostw świata w Szwajcarii w 1954 roku. Nadano relacje z dziewięciu spotkań. Pierwszą satelitarną relację przeprowadzono z mistrzostw w 1966 roku, a sygnał z Anglii popłynął na kontynent amerykański.
x x x
Pierwszy mundial na kontynencie afrykańskim odbył się w 2010 roku w RPA.
Mundialowe naj, naj, naj
najwięcej występów: Brazylia - 19
najwięcej triumfów: Brazylia - 5 (1958, 1962, 1970, 1994, 2002)
najwyższe zwycięstwo: Węgry - Salwador 10:1 (15.06.1982)
najwięcej bramek w meczu: 12 (Austria - Szwajcaria 7:5; 26.06.1954)
najdłuższa seria meczów bez porażki: Brazylia - 13 (11-2-0; 6 - 1958, 6 - 1962, 1 - 1966)
najczęściej w finale: Niemcy (1954, 1966, 1974, 1982, 1986, 1990, 2002) i Brazylia (1950, 1958, 1962,
1970, 1994, 1998, 2002) - po 7
najwięcej bramek w turniejach finałowych: Brazylia - 210
najwięcej bramek w turniejach finałowych: Ronaldo (Brazylia, 1998-2006) - 15
najwięcej bramek w turnieju finałowym: Węgry - 27 (1954)
najwięcej bramek w turnieju finałowym indywidualnie: Just Fontaine (Francja, 1958) - 13
najwięcej bramek w meczu w turnieju finałowym: Oleg Salenko (Rosja - Kamerun 6:1, 28.06.1994) - 5
najwięcej bramek w finale: Geoff Hurst (Anglia - RFN, 30.07.1966) - 3
najmłodszy zdobywca bramki: Pele (Brazylia - Szwecja, 29.06.1958) - 17 lat i 239 dni
najstarszy zdobywca bramki: Roger Milla (Kamerun - Rosja, 28.06.1994) - 42 lata i 39 dni
najwięcej minut bez straty bramki: Walter Zenga (Włochy, 1990) - 517
najszybsza bramka w historii: Hakan Sukur (Turcja - Korea Płd, 29.06.2002) - 11. sekunda
najszybsza żółta kartka: Sergiej Gorłukowicz (Rosja - Szwecja, 24.06.1994) - 1. minuta
najwięcej meczów w turnieju finałowym: Niemcy - 199
najwięcej meczów: Lothar Mattheus (Niemcy, 1982-1998) - 25
najwięcej razy w turnieju finałowym: Antonio Carbajal (Meksyk, 1950-1966) i Lothar Mattheus (Niemcy, 1982-1998)
- po 5
najmłodszy piłkarz: Norman Whiteside (Irlandia Północna, 1982) - 17 lat i 41 dni
najstarszy piłkarz: Roger Milla (Kamerun, 1994) - 42 lata i 39 dni
najwięcej obronionych rzutów karnych w meczu: Ricardo (Portugalia - Anglia, 1.07.2006) - 3
trener z największą liczbą meczów: Helmut Schoen (Niemcy, 1966-1978) - 25
trener z największą liczbą turniejów finałowych: Carlos Alberto Parreira (Brazylia, 1982, 1990, 1994,
1998, 2006, 2010) - 6
sędzia z największą liczbą meczów: Joel Quiniou (Francja, 1986-1994) - 8
sędzia z największą liczbą w jednym turnieju finałowym: Benito Archundia (Meksyk, 2006) i Horacio Elizondo (Argentyna, 2006) - po 5
najmłodszy sędzia: Francisco Matteucci (Urugwaj, 1930) - 27 lat i 62 dni
najstarszy sędzia: George Reader (Anglia, 1950) - 53 lata i 236 dni
najmniejsza widownia na meczu: 300 osób (Rumunia - Peru, 14.07.1930, Montevideo)
najmniejsza widownia na meczu finałowym: 45 124 (Włochy - Węgry, 19.06.1938, Paryż)
Komentarze